Bí mật trong nhà thờ cổ nhất xứ "Hoa vàng, cỏ xanh"

 

Quang cảnh nhà thờ Mằng Lăng. Ảnh: CTV

Phép giảng tám ngày

Ngôi nhà thờ Mằng Lăng cổ kính trang nghiêm cũng là nơi lưu giữ cuốn sách quí giá này.

Chúng tôi đến thăm nhà thờ Mằng Lăng (xã An Thạch, huyện Tuy An, Phú Yên) vào một buổi chiều mưa lất phất bay. Cha Phêrô Trương Minh Thái niềm nở đón tiếp chúng tôi và hướng dẫn chúng tôi tham quan.

Cánh cửa tủ được mở. Bên trong còn một chiếc hộp. Mở chiếc hộp kính này, cha rất cẩn thận và trịnh trọng đưa sách ra ngoài. Cuốn sách được đặt trên mặt kính.

Bìa bọc vải khó thấy rõ chữ. Lật vào bên trong, ngay trang đầu tiên có dòng chữ "Cathechismvs pro ijs, qui volunt suscipere baptismvm in octo dies diuisus" bằng tiếng Latinh.

Cha Thái chỉ cho chúng tôi xem dòng chữ ghi tên tác giả là Alexandre de Rhodes (tức Đắc Lộ). Cuốn sách được in tại Rôma năm 1651. Đây là cuốn sách chữ Quốc ngữ đầu tiên với 319 trang, mỗi trang in thành 2 cột.

Dưới đó, dòng chữ tiếng Việt vào thời kỳ sơ khai: "Phép giảng tám ngày cho kẻ muấn chiụ phép rứa tọi, ma beào đạo thánh Đức Chúa Blời", có nghĩa là: "Phép Giảng tám ngày cho kẻ muốn chịu phép rửa tội, mà theo đạo thánh Đức Chúa Trời".

Bên trái bằng tiếng Latinh và bên phải tiếng Việt. Sách do Thánh bộ Truyền bá đức tin cho các dân tộc tài trợ và chủ trì việc in ấn. Để chứng minh đây là ấn bản chính thức còn lưu lại, cha Thái đưa cuốn sách lên cao, lật một trang áp sát ánh đèn, dấu vân riêng hiện ra giống như trên tờ giấy bạc.

Cùng tác giả với Phép giảng tám ngày, cuốn tự điển Việt - Bồ - La cũng được xuất bản và phát hành trong cùng thời điểm. Hiện nay, bản chính của cuốn tự điển này không tìm thấy mà chỉ có bản in lại.
 

Trang đầu ghi tên tác giả là Alexandre de Rhodes (tức Đắc Lộ). Cuốn sách được in tại Roma năm 1651 (trong vòng tròn).

Linh mục Alexandre de Rhodes (1591- 1660, người Pháp) là một nhà truyền giáo dòng Tên. Ngài còn là một nhà ngôn ngữ học. Người đã hình thành chữ Quốc ngữ Việt Nam hiện đại bằng cách hệ thống hóa cách ghi âm tiếng Việt bằng mẫu tự Latinh.

Cũng chính những dòng chữ này được phổ biến rộng rãi, được cải tiến nhiều để đến hôm nay trở thành chữ Quốc ngữ chính thức của dân tộc Việt Nam.

Đối với công cuộc khai sinh và truyền bá chữ Quốc ngữ của giáo sĩ Đắc Lộ, nguyệt san Missi do các linh mục dòng Tên chủ trương đã khẳng định: "Khi cho Việt Nam các mẫu tự Latinh, Alexandre de Rhodes đã đưa Việt Nam đi trước đến 3 thế kỷ".
 

Linh mục Phêrô Trương Minh Thái, chính xứ Mằng Lăng bên cuốn "Phép giảng tám ngày".

Nhà thờ Mằng Lăng

Nhà thờ được linh mục Joseph de La Cassagne (thường gọi là cố Xuân) khởi công xây dựng vào năm 1892. Ngài là linh mục chánh xứ tiên khởi của giáo xứ Mằng Lăng.

Tương truyền, nhà thờ được xây dựng trên vùng đất có nhiều cây mằng lăng. Mằng lăng là một loại danh mộc dùng trong xây dựng. Trong số những cây mằng lăng bị đốn hạ khi xây dựng nhà thờ, một cây có đường kính rất lớn được tận dụng để làm 4 chiếc bàn tròn. Một chiếc hiện còn lưu giữ tại nhà thờ.

Nằm trong khuôn viên rộng hơn 5.000 m2, nhà thờ Mằng Lăng được xây dựng theo kiến trúc Gothic vốn hưng thịnh ở châu Âu trong suốt thế kỷ XIX. Bên trong nhà thờ có những họa tiết hoa văn mang đậm nét phương Đông.

Có thể gọi đây là sự giao thoa văn hóa đông tây rõ nét nhất. Hai bên nhà thờ có hai lầu chuông, chính giữa là Thập giá. Bao bọc mặt tiền nhà thờ là những lối vào hình mái vòm. Trần nhà được làm bằng gỗ, không có kiểu mái vòm đặc trưng.

Không chỉ mang nét kiến trúc Gothic xuất xứ châu Âu, nhà thờ Mằng Lăng vẫn có những nét Việt Nam. Đó chính là những họa tiết chạm trổ tinh xảo, toát lên một chất mộc mạc rất Việt Nam trên những cánh cửa chính bằng gỗ.

Chúng tôi bước vào bên trong. Ở giữa là lối đi. Hai bên hai hàng ghế dài chạy từ cửa chính đến nơi cung thánh. Một tấm bia cẩm thạch bên trên có khắc tên linh mục Joseph de La Cassagne, người có công xây dựng nhà thờ Mằng Lăng.

Toàn bộ nhà thờ toát lên một vẻ cổ xưa với sơn phủ ngả màu và rêu phong bám đầy trên vách. So với các nhà thờ nổi tiếng khác trên toàn quốc, nhà thờ Mằng Lăng khiêm tốn hơn nhiều.

Tuy nhiên, điểm ấn tượng nhất của nhà thờ là hang thánh đường trong lòng một quả đồi nhân tạo ở bên trái nếu đi từ ngoài vào cổng chính. Nơi đây chính là điểm thu hút những người du khách đến tham quan.

Hang không rộng, không ngoằn ngoèo nhưng thâm u. Bước vào hang, du khách chợt cảm thấy lòng mình chùng lại. Những vướng mắc những toan tính đều để ngoài hang bởi bên trong một sự thanh tịnh.

Lần theo con đường trong hang, chúng tôi đến nơi đặt cuốn sách. Chiếc tủ gỗ kê sát tường. Trên tường, những bức ảnh của cha Đắc Lộ, của Á thánh Anrê Phú Yên và nhiều bức ảnh khác ghi lại công trạng của những người đã hết lòng vì đạo Chúa...

Bên trong hầm còn có nhiều tác phẩm điêu khắc chạm trổ kể lại những câu chuyện về Á thánh Anrê Phú Yên.

Chúng tôi ra khỏi hang, ngước nhìn lên trên quả đồi. Tượng Anrê Phú Yên, một người con của giáo xứ Mằng Lăng - người đầu tiên tử vì đạo được phong Á thánh - sừng sững trước gió. Sau lưng, ngôi nhà thờ Mằng Lăng cổ kính đang ngày đêm hấp dẫn du khách bốn phương.

Phép giảng tám ngày, tự điển Việt- Bồ - La và nhà thờ Mằng Lăng là những chứng tích để đến hôm nay nhìn lại, chúng ta mới thấy được sự phát triển của ngôn ngữ Việt Nam. Từ đó, các thế hệ bây giờ và mai sau luôn trân trọng và giữ gìn những chứng tích quí báu đó...