Gia Lai bảo tồn và phát huy nghệ thuật diễn tấu cồng chiêng
Cập nhật lúc 11:16 16/11/2025
Thực hiện Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (giai đoạn 1 từ 2021-2025), tỉnh Gia Lai đã tổ chức nhiều lớp tập huấn, truyền dạy nghệ thuật diễn tấu cồng chiêng.
Cồng chiêng không chỉ có sức hấp dẫn đặc biệt bởi sự đa dạng độc đáo của kỹ thuật diễn tấu, mà còn là tiếng nói tâm linh, là biểu tượng cho cuộc sống của con người vùng Tây Nguyên nói chung, đồng bào các dân tộc thiểu số tỉnh Gia Lai nói riêng. Đến với Gia Lai, ai cũng muốn được thưởng thức những âm thanh trầm bổng, vang vọng của cồng chiêng giữa núi rừng đại ngàn; mốn được hòa mình vào lễ hội với hình ảnh những vòng người nhảy múa quanh ngọn lửa thiêng, bên những vò rượu cần trong tiếng cồng chiêng vang vọng núi rừng.
Theo Phó Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Thụy Loan, giá trị văn hóa của cồng chiêng ở Việt Nam có vị thế đặc biệt nổi bật trong hệ nhạc khí cổ truyền ở Việt Nam bởi nó bắt nguồn từ sự tổng hoà các giá trị văn hóa đa dạng, được chỉ mặt gọi tên bằng 10 giá trị gồm giá trị biểu thị đặc trưng và bản sắc văn hóa vùng; giá trị biểu thị đặc trưng văn hóa tộc người hoặc nhóm tộc người, thậm chí cả đặc trưng văn hóa của những nhóm địa phương trong cùng một tộc người;…
Tuy nhiên, quá trình phát triển kinh tế-xã hội đang làm thay đổi mạnh mẽ cuộc sống của cộng đồng các dân tộc Tây Nguyên, phá vỡ kết cấu cộng đồng xưa, các sinh hoạt truyền thống ngày càng ít đi khiến không gian văn hóa cồng chiêng không còn vị trí như trước. Di sản văn hóa này đứng trước nguy cơ mai một lớn, khiến cho việc gìn giữ và chuyển giao các tri thức, bí quyết về cồng chiêng cho thế hệ tương lai gặp nhiều khó khăn.
Thực hiện Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình MTQG phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, giai đoạn 1 từ 2021-2025, tỉnh Gia Lai đã tổ chức nhiều lớp tập huấn, truyền dạy nghề dệt thổ cẩm, nghệ thuật diễn tấu cồng chiêng, xoang, biểu diễn nhạc cụ dân tộc… cho lớp trẻ. Đặc biệt là chương trình “Cồng chiêng cuối tuần - Thưởng thức và trải nghiệm” với trên 70 buổi trình diễn tại Quảng trường Đại Đoàn Kết (phường Pleiku) và các địa phương, đã nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình của nghệ nhân và tạo ấn tượng đẹp cho đông đảo người dân, du khách.
Bên cạnh đó, mô hình “Sắc màu văn hóa Gia Lai - Bảo tồn và phát triển” cũng tạo sức hút riêng biệt, đậm sắc màu dân gian với 12 chương trình tổ chức tại Bảo tàng tỉnh, giúp tái hiện các lễ hội truyền thống của đồng bào Gia Rai, Ba Na…
Theo lãnh đạo Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai, cồng chiêng là một phần không thể thiếu trong đời sống đồng bào dân tộc Ba Na. Cồng chiêng được đánh lên trong những dịp quan trọng như mừng lúa mới, xuống đồng, lễ thổi tai cho trẻ sơ sinh, cưới hỏi, bỏ mả, cúng máng nước, lễ mừng cơm mới, lễ đóng cửa kho... Vì vậy tỉnh đã chú trọng bảo tồn nghệ thuật cồng chiêng, duy trì hoạt động của các câu lạc bộ cồng chiêng.
Điển hình như tại xã Vân Canh, nhờ nguồn hỗ trợ của Dự án 6- Chương trình MTQG 1719 mà từ năm 2023 đến nay việc duy trì hoạt động các câu lạc bộ cồng chiêng, mở các lớp tập huấn dệt thổ cẩm cho đồng bào Ba Na, truyền dạy trống kơ toang, xoang, phục dựng lễ hội cúng thần làng của người Chăm H’roi đã tạo điều kiện để đồng bào các dân tộc thiểu số gắn bó, phát huy bản sắc; đồng thời mở ra hướng khai thác phục vụ du lịch cộng đồng.
Tại xã Vĩnh Sơn, Sở đã xây dựng mô hình bảo tồn văn hóa cồng chiêng, gắn với phát triển du lịch, được đông đảo người dân bản địa hưởng ứng.
Nghệ nhân Nhân dân Đinh Chương, ở làng K8, xã Vĩnh Sơn chia sẻ: Tôi vẫn luôn trăn trở làm sao để lớp trẻ kế thừa nắm giữ được hết bản sắc văn hóa của dân tộc mình. Nỗi lo ấy nay dần vơi, khi nhà nước triển khai mô hình bảo tồn văn hóa cồng chiêng gắn với phát triển du lịch cộng đồng, các bạn thanh niên Ba Na có thêm động lực để hăng say luyện tập các bài cồng chiêng.
Nghệ nhân Chương cũng cho biết thêm, những đợt tập huấn truyền dạy văn hoá truyền thống cho thấy, còn nhiều nghệ nhân nắm giữ được vốn quý của cha ông và lớp trẻ chịu học, đây là điều may mắn để có thể giữ gìn di sản văn hóa của dân tộc.
Tại các xã An Toàn, An Lão, việc ưu tiên nguồn lực thực hiện Dự án 6 mang lại hiệu quả thiết thực trong việc kiện toàn hoạt động 40 đội văn nghệ đồng bào Ba Na, Hrê; đầu tư xây dựng, nâng cấp nhà văn hóa thôn; tập huấn xây dựng mô hình bảo tồn và phát huy dân ca, dân vũ, dân nhạc của đồng bào Hrê.
Quá trình thực hiện Dự án 6 cho thấy, sự đóng góp tâm huyết của các nghệ nhân - những người “giữ lửa” văn hóa trong mỗi buôn làng. Dự án đã tiếp lửa đam mê cho các nghệ nhân “thổi” giá trị văn hóa truyền thống sang các thế hệ trẻ.
Dự án 6 đã nhận được sự đồng thuận, hưởng ứng của cộng đồng các dân tộc thiểu số. Thông qua việc hỗ trợ vật chất, đào tạo kỹ năng, khơi dậy vai trò nghệ nhân, tất cả hướng tới xây dựng nền tảng để bản sắc văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số không bị mai một trong quá trình hội nhập, đồng thời đưa văn hóa truyền thống trở thành nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Để đẩy mạnh thực hiện Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch”, Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai đang nghiên cứu xây dựng các đề án phát triển du lịch cộng đồng, trong đó hướng đến khai thác tài nguyên du lịch tại miền núi.
Theo Phó Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Thụy Loan, giá trị văn hóa của cồng chiêng ở Việt Nam có vị thế đặc biệt nổi bật trong hệ nhạc khí cổ truyền ở Việt Nam bởi nó bắt nguồn từ sự tổng hoà các giá trị văn hóa đa dạng, được chỉ mặt gọi tên bằng 10 giá trị gồm giá trị biểu thị đặc trưng và bản sắc văn hóa vùng; giá trị biểu thị đặc trưng văn hóa tộc người hoặc nhóm tộc người, thậm chí cả đặc trưng văn hóa của những nhóm địa phương trong cùng một tộc người;…
Tuy nhiên, quá trình phát triển kinh tế-xã hội đang làm thay đổi mạnh mẽ cuộc sống của cộng đồng các dân tộc Tây Nguyên, phá vỡ kết cấu cộng đồng xưa, các sinh hoạt truyền thống ngày càng ít đi khiến không gian văn hóa cồng chiêng không còn vị trí như trước. Di sản văn hóa này đứng trước nguy cơ mai một lớn, khiến cho việc gìn giữ và chuyển giao các tri thức, bí quyết về cồng chiêng cho thế hệ tương lai gặp nhiều khó khăn.
 Học sinh tại tỉnh Gia Lai học đánh đánh cồng chiêng |
Thực hiện Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình MTQG phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, giai đoạn 1 từ 2021-2025, tỉnh Gia Lai đã tổ chức nhiều lớp tập huấn, truyền dạy nghề dệt thổ cẩm, nghệ thuật diễn tấu cồng chiêng, xoang, biểu diễn nhạc cụ dân tộc… cho lớp trẻ. Đặc biệt là chương trình “Cồng chiêng cuối tuần - Thưởng thức và trải nghiệm” với trên 70 buổi trình diễn tại Quảng trường Đại Đoàn Kết (phường Pleiku) và các địa phương, đã nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình của nghệ nhân và tạo ấn tượng đẹp cho đông đảo người dân, du khách.
Bên cạnh đó, mô hình “Sắc màu văn hóa Gia Lai - Bảo tồn và phát triển” cũng tạo sức hút riêng biệt, đậm sắc màu dân gian với 12 chương trình tổ chức tại Bảo tàng tỉnh, giúp tái hiện các lễ hội truyền thống của đồng bào Gia Rai, Ba Na…
Theo lãnh đạo Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai, cồng chiêng là một phần không thể thiếu trong đời sống đồng bào dân tộc Ba Na. Cồng chiêng được đánh lên trong những dịp quan trọng như mừng lúa mới, xuống đồng, lễ thổi tai cho trẻ sơ sinh, cưới hỏi, bỏ mả, cúng máng nước, lễ mừng cơm mới, lễ đóng cửa kho... Vì vậy tỉnh đã chú trọng bảo tồn nghệ thuật cồng chiêng, duy trì hoạt động của các câu lạc bộ cồng chiêng.
Điển hình như tại xã Vân Canh, nhờ nguồn hỗ trợ của Dự án 6- Chương trình MTQG 1719 mà từ năm 2023 đến nay việc duy trì hoạt động các câu lạc bộ cồng chiêng, mở các lớp tập huấn dệt thổ cẩm cho đồng bào Ba Na, truyền dạy trống kơ toang, xoang, phục dựng lễ hội cúng thần làng của người Chăm H’roi đã tạo điều kiện để đồng bào các dân tộc thiểu số gắn bó, phát huy bản sắc; đồng thời mở ra hướng khai thác phục vụ du lịch cộng đồng.
Tại xã Vĩnh Sơn, Sở đã xây dựng mô hình bảo tồn văn hóa cồng chiêng, gắn với phát triển du lịch, được đông đảo người dân bản địa hưởng ứng.
Nghệ nhân Nhân dân Đinh Chương, ở làng K8, xã Vĩnh Sơn chia sẻ: Tôi vẫn luôn trăn trở làm sao để lớp trẻ kế thừa nắm giữ được hết bản sắc văn hóa của dân tộc mình. Nỗi lo ấy nay dần vơi, khi nhà nước triển khai mô hình bảo tồn văn hóa cồng chiêng gắn với phát triển du lịch cộng đồng, các bạn thanh niên Ba Na có thêm động lực để hăng say luyện tập các bài cồng chiêng.
Nghệ nhân Chương cũng cho biết thêm, những đợt tập huấn truyền dạy văn hoá truyền thống cho thấy, còn nhiều nghệ nhân nắm giữ được vốn quý của cha ông và lớp trẻ chịu học, đây là điều may mắn để có thể giữ gìn di sản văn hóa của dân tộc.
Tại các xã An Toàn, An Lão, việc ưu tiên nguồn lực thực hiện Dự án 6 mang lại hiệu quả thiết thực trong việc kiện toàn hoạt động 40 đội văn nghệ đồng bào Ba Na, Hrê; đầu tư xây dựng, nâng cấp nhà văn hóa thôn; tập huấn xây dựng mô hình bảo tồn và phát huy dân ca, dân vũ, dân nhạc của đồng bào Hrê.
Quá trình thực hiện Dự án 6 cho thấy, sự đóng góp tâm huyết của các nghệ nhân - những người “giữ lửa” văn hóa trong mỗi buôn làng. Dự án đã tiếp lửa đam mê cho các nghệ nhân “thổi” giá trị văn hóa truyền thống sang các thế hệ trẻ.
Dự án 6 đã nhận được sự đồng thuận, hưởng ứng của cộng đồng các dân tộc thiểu số. Thông qua việc hỗ trợ vật chất, đào tạo kỹ năng, khơi dậy vai trò nghệ nhân, tất cả hướng tới xây dựng nền tảng để bản sắc văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số không bị mai một trong quá trình hội nhập, đồng thời đưa văn hóa truyền thống trở thành nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Để đẩy mạnh thực hiện Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch”, Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai đang nghiên cứu xây dựng các đề án phát triển du lịch cộng đồng, trong đó hướng đến khai thác tài nguyên du lịch tại miền núi.
Bài và ảnh: An Luých
Thông tin khác:
Ấm áp những Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc: Khi mỗi người dân là một “ngọn lửa” gắn kết (13/11/2025)
Nguy cơ nào khi sử dụng kem chống nắng giả? (11/11/2025)
Bản cập nhật "Hiến chương Đại kết" – Dấu mốc mới trên hành trình hiệp nhất Kitô giáo tại châu Âu (10/11/2025)
Nông thôn mới nhìn từ Bắc Ninh (06/11/2025)
“Hiệp nhất trong Đức Kitô, hiệp nhất trong sứ vụ” – Chủ đề Ngày Thế giới Truyền giáo 2026 (06/11/2025)
Bộ Chính trị chỉ định ông Đỗ Văn Chiến giữ chức Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy Quốc hội nhiệm kỳ 2020-2025 (04/11/2025)
Ủy ban Đoàn kết Công giáo Việt Nam
Số giấy phép: 183/GP-TTĐT cấp ngày 31/05/2017. Trưởng ban biên tập: Vũ Thành Nam
Địa chỉ ban biên tập: 59 Tràng Thi, Hoàn Kiếm, Hà Nội.
Điện thoại: (04) 39363013 - Email: mariadohoa@gmail.com