Chuyện về vị Bộ trưởng Bộ Thương binh đầu tiên

Bác sĩ Vũ Đình Tụng và Thư, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi Bộ trưởng Bộ Thương binh Vũ Đình Tụng nhân Ngày Thương binh, tử sĩ 27-7. Ảnh: TL

Người trí thức Công giáo yêu nước
Trước khi được cử làm Bộ trưởng, Vũ Đình Tụng là một bác sĩ Y khoa, một trí thức tài năng và yêu nước. Ông sinh năm 1895, quê làng Trình Xuyên, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định.
Chàng trai xứ Thành Nam ngay từ nhỏ đã học giỏi và có chí hơn người. Lên Hà Thành, Vũ Đình Tụng theo học tại Trường Bưởi rồi sau đó là sinh viên của Trường Cao đẳng Y khoa Đông Dương.
Ra trường, cậu sinh viên y khoa nhanh chóng chứng minh được khả năng của mình. Bác sĩ Vũ Đình Tụng được cất nhắc làm Giám đốc dưỡng đường và Trưởng khoa giải phẫu thuộc phân khoa hỗn hợp Y Dược rồi trở thành một trong những bác sĩ đầu ngành về ngoại khoa của y học Việt Nam…
Bác sĩ Vũ Đình Tụng còn được giới trong nghề kính trọng, biết tới khi là tác giả của nhiều chuyên đề y học có giá trị. Cũng bởi uy tín và khả năng nghề nghiệp, bác sĩ Vũ Đình Tụng trở thành hội viên Viện nghiên cứu nhân trắc học, cộng tác viên Học viện phẫu thuật và các tạp chí khoa học Pháp Việt… Năm 1944, ông là một trong những người sáng lập và Ủy viên Trung ương Tân Việt Nam hội (tiền thân Đảng Dân chủ Việt Nam).
Cách mạng tháng Tám thành công, mến mộ và cảm phục tấm lòng với giới trí thức nước nhà của Chủ tịch Hồ Chí Minh, bác sĩ Vũ Đình Tụng nguyện cống hiến trí lực của mình cho công cuộc kháng chiến kiến quốc, nhận lời mời của Hồ Chủ tịch vào cương vị Giám đốc Nha y tế Bắc Bộ, kiêm Giám đốc Nha y tế Trung ương, Hội trưởng Hội Hồng thập tự, sau đó là Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ Việt Nam (1946-1973) rồi Bộ trưởng Bộ Thương binh – Cựu binh (1947 – 1959), Phó Chủ tịch Ủy ban Bảo vệ hòa bình thế giới của Việt Nam, Ủy viên Ủy ban Liên lạc toàn quốc những người Công giáo Việt Nam yêu Tổ quốc, yêu hòa bình.
Hành trình của bác sĩ Vũ Đình Tụng là hành trình của một người con đất Việt, một trí thức Công giáo yêu nước biết nén lại cái tôi riêng cá nhân để hòa mình phụng sự lợi ích chung của đất nước, của dân tộc.
Người cha của hai liệt sỹ
Cuộc đời của người trí thức yêu nước Vũ Đình Tụng nhiều vẻ vang, nhưng không ít những nỗi đau lặng thầm. Như một sự trớ trêu của số phận, vị Bộ trưởng đầu tiên của Bộ Thương binh, người giàu tâm huyết cho công tác thương binh liệt sỹ, cũng là người cha của hai liệt sỹ.
Báo chí và tư liệu một thời đã nói nhiều tới một ca mổ được xem là đớn đau nhất trong cuộc đời cầm dao mổ của vị bác sĩ ngoại khoa nổi tiếng này. Đêm một ngày tháng Chạp của những ngày toàn quốc kháng chiến năm 1946, bác sĩ Vũ Đình Tụng như thường lệ, phải mổ và cưa gắp đạn, khâu vết thương cho hàng chục chiến sĩ vệ quốc quân từ khắp các mặt trận ở cả nội và ngoại thành chuyển về. Trong số những bệnh nhân của ông đêm hôm đó có một chiến sĩ tự vệ Hà thành còn rất trẻ. Anh bị thương do một đường đạn từ sau lưng, “phá ra phía trước, bể bụng ruột gan rối bời lòi ra”, gương mặt biến dạng khó nhận diện.
Trước đó, lo ngại ông trong khoảng thời gian ngắn phải căng sức nhiều lần trên bàn mổ, đồng nghiệp khuyên ông nên tạm nghỉ. Nhưng như một linh tính đặc biệt, ông cương quyết mổ ca mổ này bằng được. Khi khám cho bệnh nhân “vết thương nặng đau xé tung cả ruột”, nhìn thấy chiếc răng khểnh nhỏ quen thuộc trên gương mặt cậu chiến sĩ trẻ, vị bác sĩ đau đớn nhận ra bệnh nhân nặng ấy không ai khác chính là đứa con trai út bé bỏng ngày nào của ông. Nỗi đau khiến ông run rẩy, nhưng bản lĩnh của người bác sĩ ngoại khoa cầm dao mổ nhắc nhớ ông buộc phải kìm lòng. Cố nghiến răng, kìm mình để giữ bình tĩnh, bác sĩ Vũ Đình Tụng gắp mảnh đạn cuối cùng trên thân thể chiến sĩ trước khi lảo đảo rời khỏi bàn mổ. Về sau, nhớ lại, bác sĩ Vũ Đình Tụng vẫn không quên cảm giác “thần kinh của ông căng lên một cách kinh khủng”…
Nhưng đáng buồn là dù đã mổ với tất cả gắng gượng và sức lực, nhưng ca mổ của người cha cũng không giữ được người con ở lại bên mình. Vết thương quá nặng đã cướp đi của vị bác sĩ đứa con thứ 2. Nỗi đau chồng nỗi đau bởi trước đó, một người con trai khác của bác sĩ, là Vũ Đình Tín cũng đã hy sinh sau ngày Tổng khởi nghĩa...