Nhớ người anh hùng 11 lần được truy điệu sống

Vợ và con trai đầu của Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Xảo. Ảnh: TL

Từ năm 1965-1968 đế quốc Mỹ đã tăng cường cho máy bay, tàu chiến điên cuồng đánh phá miền Bắc hòng ngăn chặn từ gốc mọi nguồn chi viện sức người, sức của cho chiến trường miền Nam. Trong đó nhiều nơi ở Quảng Bình đã trở thành trọng điểm đánh phá ác liệt của không quân Mỹ. Xã Võ Ninh, một địa bàn ven quốc lộ I A có chiều dài khoảng 5 km nằm giữa bến phà Quán Hàu và cầu Dinh Thuỷ trở thành túi bom của các cuộc oanh kích. Có tháng Võ Ninh bị đánh phá 28 ngày, có ngày 32 lần. Ở bến phà Quán Hàu, 280 xe đã bị cháy, 58 lái xe hy sinh, 218 người bị thương...
Với khẩu hiệu hành động: “Xe chưa qua, nhà không tiếc, đường chưa thông không tiếc máu, tiếc công” từ năm 1965 - 1968, các thôn ở Võ Ninh đã huy động được 200.000 lượt ngày công, 22.000 mét khối gạch đá để cứu đường cho mạch máu giao thông luôn luôn đảm bảo.
Không chỉ trên bộ, Võ Ninh còn làm nhiệm vụ bảo đảm giao thông đường sông, gồm các tuyến đò ngang Trúc Ly và tuyến đò dọc từ Quán Hàu đi Xuân Dục. Nếu như trên bộ phải dỡ nhà để san lấp hố bom, phải phá bom nổ chậm thì trên sông phải đối mặt với bom từ trường, phải phá thuỷ lôi, để đảm bảo cho những chuyến thuyền sang bến an toàn. 
Thực hiện chỉ thị của Thường vụ Huyện uỷ, các tổ rà phá bom mìn của công binh xã Võ Ninh đã được thành lập và luôn nêu cao tinh thần khắc phục mọi khó khăn, dũng cảm, kiên cường rà phá thành công nhiều bom từ trường, bom nổ chậm, thuỷ lôi, bảo vệ mạch máu giao thông. Tiêu biểu là tổ cảm tử của các anh Nguyễn Xảo, Lê Lô, Phạm Chạy, Trần Xự, Nguyễn À,… Mỗi lần nhận nhiệm vụ rà phá bom mìn trên sông, dẫu biết rằng sự sống và cái chết chỉ cách nhau trong gang tấc, nhưng các thành viên trong tổ của Nguyễn Xảo lúc nào cũng sẵn sàng nhận nhiệm vụ, sẵn sàng hy sinh để cho những chuyến thuyền, chuyến hàng cập bến an toàn với một quyết tâm không gì có thể lay chuyển nổi: "Đầu đội toạ độ, chân đạp thuỷ lôi, quyết tâm đưa hàng lên phía trước"; "miền Bắc hy sinh 1 thì miền Nam đỡ hy sinh 10"; "Thuyền ta thêm 1 vòng quay, miền Nam giảm bớt những ngày đau thương"... Mỗi lần như thế các anh đều được làm lễ truy điệu sống trước khi xuống thuyền. 
Trước tình hình ác liệt do máy bay Mỹ không ngừng ném bom đánh phá, Trung ương đã chủ trương cho khu vực Vĩnh Linh - Quảng Trị đưa trẻ em đi sơ tán ra các tỉnh phía Bắc. Ngày 21/07/1967, Hội nghị bất thường của Đảng uỷ xã Võ Ninh đã họp, quán triệt chỉ thị của cấp trên và bàn biện pháp thực hiện nhiệm vụ với các nội dung cụ thể như: thành lập điểm tập kết vượt sông, phương tiện và thời gian qua sông bảo đảm an toàn tuyệt đối; thành lập trạm đón tiếp và phát động toàn dân đăng ký đón và chăm sóc các cháu trong thời gian chờ đợi vượt sông Nhật Lệ; tổ chức công binh rà phá bom mìn các bến bãi hai bên sông và bố trí các đơn vị dân quân trực chiến bắn máy bay, bảo vệ các em khi vượt sông. 
Lần vượt sông này, tổ cảm tử của Nguyễn Xảo cũng đã được làm lễ truy điệu sống. Đây cũng chính là lần thứ 10 Trung đội trưởng Nguyễn Xảo được truy điệu sống. Với tình cảm yêu thương dành cho các cháu và quyết tâm phải hoàn thành nhiệm vụ, các anh đã thành công, trở về an toàn, các em K8 cũng vượt sông ra Bắc an toàn. Cả 10 lần, lần nào anh cũng đã trở về an toàn.
Với quyết tâm: "…dù có gian khổ, hi sinh đến mấy cũng phải quyết tâm thông xe, thông tuyến…” ngày 13/10/1967, Chi bộ thôn Trúc Ly giao cho đảng viên Nguyễn Xảo, Trung đội phó, phụ trách tổ dân quân tìm cách rà phá thủy lôi trên đoạn sông thuộc bến phà 2. Qua nghiên cứu thực địa và nắm vững quy luật đánh phá của máy bay Mỹ, anh đề xuất phương án dùng ca nô cao tốc lướt trên mặt sông để kích nổ thuỷ lôi kết hợp với tổ đếm bom khơi luồng, thông tuyến. Đồng ý với phương án này, Huyện đội Quảng Ninh đã cấp đầu máy đẩy và cử cán bộ hướng dẫn sử dụng. Tổ cảm tử được làm lễ truy điệu sống tại cây bồ đề chùa Võ Xá trước khi xuống thuyền rà phá thuỷ lôi. Đây cũng chính là lần truy điệu sống lần thứ 11 của Nguyễn Xảo.
Từ ngày 15 đến 19/10/1967 (tức từ 12-16/9 âm lịch) tổ cảm tử của Nguyễn Xảo đã lướt được 32 lượt, làm kích nổ hơn 100 quả thuỷ lôi và bom từ trường. Vào lức 16 giờ ngày 19/10/1967 (tức ngày 16/9 âm lịch) được trên thông báo là chiều tối sẽ có thuyền chở bộ đội vượt sông vào Nam và có hơn 500 cháu K8 cùng nhân dân Vĩnh Linh - Quảng Trị sơ tán ra Bắc. Để đảm bảo an toàn, Nguyễn Xảo cùng đồng đội anh quyết định lao thuyền rà phá một lần nữa. Sau khi động viên anh em trong tổ, đích thân anh cầm lái điều khiển ca nô lướt sông phá bom. Thuyền đã bị trúng thuỷ lôi, Nguyễn Xảo cùng các anh Lê Lô, Nguyễn À anh dũng hy sinh, anh Phạm Chạy và Trần Xự bị thương nặng. Hai ngày sau, khi vớt xác các liệt sỹ, đồng đội vẫn còn nhìn thấy tay của Nguyễn Xảo vẫn ôm chặt cần lái ca nô như khi đang làm nhiệm vụ rà phá thủy lôi trên dòng Nhật Lệ. 
Noi gương tấm gương hy sinh anh dũng của Nguyễn Xảo và các anh trong tổ cảm tử, nhân dân xã Võ Ninh đã quyết tâm biến đau thương thành hành động, lập được nhiều chiến công đáng tự hào trong việc bảo đảm mạch máu giao thông trên bến phà Quán Hàu, trên các tuyến sông. Võ Ninh là 1 trong 6 xã bắn rơi 4 phản lực Mỹ bằng súng bộ binh của dân quân, đặc biệt, phân đội nữ dân quân Võ Ninh là đơn vị nữ đầu tiên trên cả nước bắn rơi máy bay, bắt sống giặc lái Mỹ, vinh dự được Bác Hồ gửi thư khen. Chiến đấu giỏi người dân Võ Ninh sản xuất cũng giỏi và xứng đáng là lá cờ đầu về “chiến đấu và sản xuất giỏi” góp phần quan trọng vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.
Để biểu dương tấm gương sáng ngời chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, ngày 05/12/2007 – 40 năm sau ngày Nguyễn Xảo hy sinh, Chủ tịch nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân cho ông. Mặc dù có muộn, nhưng cuối cùng thì công lao của ông, người Trung đội phó dân quân, người anh hùng liệt sỹ quê ở Võ Ninh anh hùng sau 11 lần truy điệu sống – cũng đã được ghi nhận xứng đáng!.