Thánh Rôcô Gonzalez.

Thánh Rôcô Gonzalez.

Từ nhỏ, ngài đã có mơ ước làm tu sĩ ẩn tu. Ngài hay tiếp xúc với người da đỏ nên biết tiếng và am hiểu văn hóa của họ. Lớn lên, ngài vào học trong chủng viện và được phong linh mục khi mới 23 tuổi. Bề trên cử ngài đi coi sóc nhà thờ chính tòa Assuncion. 10 năm sau, Bề trên giáo phận bổ nhiệm cha làm linh mục Tổng đại diện giáo phận Assuncion nhưng ngài xin được từ chối để đi làm tu sĩ dòng Tên. Dòng Tên khi đó có một chương trình giúp đỡ dân da đỏ khỏi cảnh áp bức của người da trắng Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha bằng cách tập trung họ vào sống chung trong những làng do chính người da đỏ quản lý và điều hành. Tất cả tài sản được dùng chung. Mỗi gia đình được cấp phát dụng cụ, tư liệu sản xuất. Chính vì  muốn thực hiện bác ái và quyền con người tối thiểu cho người da đỏ, dòng Tên kêu gọi người da trắng đối xử tốt với người da đỏ nhưng họ bỏ ngoài tai và những người da trắng không ưa các tu sĩ dòng Tên một chút nào. Họ bài xích và tẩy chay các tu sĩ, thậm chí còn đe dọa tính mạng của các tu sĩ.

Cha Rôcô là người thực hiện chương trình này. Chương trình dựa trên ba nguyên tắc là tự nguyện, tự quản và tự sản. Một nguyên tắc của các cộng đoàn tín hữu nguyên thủy và cũng là của chủ nghĩa cộng sản nguyên thủy. Trong làng, trẻ em được đặc biệt ưu tiên, được học hành, vui chơi. Người già được nghỉ ngơi, chăm sóc. Không có cảnh đói rét, đánh đập. Tiếng bản xứ Giarani được dùng như một ngôn ngữ chính thức. Người da đỏ rất thích các làng này nên nô nức gia nhập. Các làng tự nguyện này mọc lên khắp nơi và có khá đông người. Có làng lên tới 300.000 người da đỏ. Vì vậy, số người gia nhập đạo Công giáo gia tăng chóng mặt. Linh mục Rôcô đã rửa tội cho cả chục ngàn người da đỏ. Các lễ chủ nhật nhất là các lễ trọng như Giáng sinh, Phục sinh luôn chật cứng người tham dự. Cha tổ chức nhiều chương trình văn nghệ cộng đồng để truyền đi thông điệp: Bầu khí công chính, bình an trong Chúa Thánh Thần. Nhiều đe dọa gửi đến cha. Cha đã viết thư cho cha Bề trên: “Con phải chiến đấu liên tục với những đe dọa, với những xúc phạm nhưng con cương quyết không chạy trốn khỏi nhiệm sở dù có nguy hiểm cả ngàn lần”. 

Thế nhưng những người thực dân da trắng và các thày pháp da đỏ thì căm thù mô hình này. Bởi họ không còn người lao động làm thuê cho họ nữa. Vậy là họ quyết tâm ám sát người tổ chức chương trình làng người da đỏ. Ngày 17/11/1628, họ bí mật thuê mấy sát thủ khi mấy cha đang dâng lễ đồng tế. Cha Rôco Garzalez, Anphongso Rodrigrez và Gioan del Castillo đã trở thành chứng nhân tử đạo ngay trên bàn thờ.

Thế kỷ XVIII, dòng Tên bị suy yếu rồi các thể chế thực dân lại dung túng lực lượng da đỏ tấn công các làng tự nguyện của người da đỏ nên các chương trình thực tiễn và đầy thơ mộng mang tính nhân văn do cha Rôcô xây dựng cũng bị tan vỡ.

Cha Rôcô và các bạn tử đạo đã được Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II phong hiển thánh năm 1988. Lễ kính hàng năm vào ngày 16/11.
 

Nhà thờ thánh Rôcô trong quần thể nhà thờ Phát Diệm.

Thánh Rôcô được coi là vị bảo trợ các bệnh nhân. Tại Việt Nam thời Đức cha Alexandre Marcou (Thành) đã truyền cho mọi người cầu khẩn thánh nhân vì năm đó ở Phát Diệm đang có bệnh dịch. Rất nhiều nam giới ở Phát Diệm đã nhận thánh nhân làm quan thày. Trong quần thể nhà thờ Phát Diệm cũng có một nhà thờ thánh Rôcô (ảnh dưới). Nhà thờ có kích thước 19m x 6,80m, cao 6,10m. Trừ bàn thờ bằng đá còn toàn làm bằng gỗ mít. Nhà thờ được xây năm 1895 để thờ kính thánh Gioan Tẩy giả. Trong nhà thờ có tượng thánh Rôcô. Năm 1925, nơi đây có dịch tả làm nhiều người chết nên số người đến cầu nguyện với thánh Rôco đồng và nhiều người được khỏi bệnh nên sau đổi thành nhà thờ thánh Rôcô.