Người viết báo Công giáo hôm nay

Linh mục Giuse Trần Xuân Mạnh - Chủ tịch Ủy ban ĐKCGVN chúc mừng báo NCGVN. Ảnh: Phạm Cường

Ngoài những trang tin chính thức được nhà nước cho phép của các tổ chức Giáo hội, như các trang Web của Hội đồng Giám mục Việt Nam, của các giáo phận, chủ yếu đăng tải các tin tức chính thức của Giáo hội, giáo phận; các bài suy niệm Tin Mừng, những tâm tình của tín hữu theo hướng tâm linh, cầu nguyện, chia sẻ niềm tin trong cuộc sống một cách thánh thiện, trong sáng. Bên cạnh đó cũng có không ít những tập thể, cá nhân lập trang web với những tên gọi tưởng như của một tổ chức, đoàn thể thuộc Giáo hội, nhưng thực ra chỉ là của cá nhân hay một nhóm nhỏ tự phát. Những bài viết, tin tức đưa lên không được kiểm chứng, những quan điểm đưa ra thiếu căn cứ về thần học, giáo luật khiến dư luận như bị tung hỏa mù, không biết đâu là sự thật. Nhân ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam 21/6 xin trao đổi về việc viết báo với người Công giáo Việt Nam hôm nay.

1. Viết báo với nghề báo

Trước hết, viết báo, viết bài gửi đăng trên các phương tiện thông tin đại chúng hiện nay là quyền của mỗi người, nhưng trên tất cả, khi đặt bút viết những dòng chữ để chuyển tải đến người đọc một bản tin, một bài viết, nêu lên quan điểm, chính kiến về một vấn đề nào đó, cần phải có TÂM, “Tâm trong lòng sáng”. Ông Trần Văn Chánh, một nhà báo lão thành tại thành phố Hồ Chí Minh đã viết: “Chữ TÂM đơn giản chỉ có nghĩa là “tấm lòng”, hơi khác với hai chữ lương tâm để chỉ ý thức đạo đức nhờ đó mà mỗi người có khả năng tự đánh giá và điều chỉnh hành vi của mình cho hợp với những quy tắc đạo đức có tính phổ biến. Trong số những nhà triết học phương Đông cổ đại, có lẽ Mạnh Tử (372 - 289 TCN) là người bàn đến chữ Tâm nhiều nhất,và theo ông, cả bốn đức nhân, nghĩa, lễ, trí đều thuộc về tâm - đó là lòng trắc ẩn, lòng thẹn-ghét, lòng từ nhượng (biết từ chối và nhường nhịn), và lòng biết phân biệt phải trái; có bốn đức ấy rồi kể như có lương tâm, hiểu theo nghĩa gốc là lòng thiện của con người. Nói về nghề làm báo, viết báo thì chữ Tâm có ý nghĩa rất quan trọng, đó là sợi chỉ đỏ xuyên suốt hướng dẫn hành vi và quyết định của nhà báo để đạt đến chân, thiện, mỹ. Trong trận bút trường văn, nhà báo cũng có một số điểm tương tự như nhà văn về phương diện tác nghiệp (ngòi bút, ngôn ngữ...), nên ngoài phần văn tài họ còn phải có văn tâm (cái tâm của văn), thiếu yếu tố sau này thì văn chương của họ dù hay ho đến đâu cũng không có hồn hướng rõ rệt, nếu không muốn nói vô ích, vì không phục vụ được cho cuộc nhân sinh ngày một thêm tốt đẹp, hài hòa. Cái tâm của nhà báo mọi thời có thể hiểu bao gồm cả thiện tâm (lòng tốt), nhiệt tâm, công tâm, và nhất là hùng tâm (tâm chí hào hùng mạnh mẽ, muốn làm được những việc hữu ích cho đời). 

2. Viết báo với người Công giáo

Lời Chúa trong Tin Mừng là kim chỉ nam cho người Công giáo viết báo: “có thì phải nói có, không thì phải nói không. Thêm thắt điều gì là do ác quỷ” (Mt 5,37)

Chuyện xưa kể rằng, thời Hi Lạp cổ đại, triết gia Socrates là một người nổi tiếng về sự thông thái khôn ngoan và được nhiều người ngưỡng mộ. Một hôm có một người quen đến nói thì thầm vào tai ông rằng: “Ông có biết chuyện gì mới xảy ra cho ông bạn thân của ông hay không?”. Socrates liền nói: “Khoan đã. Trước khi nghe ông kể câu chuyện đó, tôi muốn ông cùng với tôi xem xét để sàng lọc ba bước về câu chuyện đó đã”. Người kia hỏi lại: “Xem xét để sàng lọc ư?”. Socratesđáp: “Đúng vậy. Bước sàng lọc thứ nhất là xét về sự thật: Ông có cam đoan với tôi rằng những gì ông sắp nói ra về ông bạn thân của tôi hòan tòan chính xác hay không?”. Người kia trả lời: “Không chắc lắm. Thật ra tôi chỉ được nghe người khác thuật lại mà thôi”. Socrates liền nói: “Được rồi. Bây giờ qua bước sàng lọc thứ hai là Xét về thiện ý: Điều ông sắp nói ra với tôi có phải là điều tốt đáng biểu dương không?”. Người kia trả lời: “Không phải điều tốt, mà còn ngược lại!”. Socrates tiếp tục: “Như vậy là ông đang định nói một điều không tốt về người bạn thân của tôi. Nhưng ông lại không chắc điều đó có phải là sự thật hay không. Bây giờ là bước sàng lọc cuối cùng là xét về ích lợi: Câu chuyện ông sắp nói với tôi có mang lại lợi ích gì cho tôi không?” Người kia đáp: “Không. Thực sự là không!”. Bấy giờ Socrates mới ôn tồn kết luận như sau: “Vậy thì những điều ông muốn nói với tôi không phải là sự thật, không phải là điều tốt đáng biểu dương, và cũng chẳng đem lại lợi ích gì cho tôi. Thế thì ông nói nó ra với tôi làm chi?”.

Đức Tổng Giám mục Claudio Maria Celli, Chủ tịch Hội đồng Tòa Thánh về Truyền thông đã khẳng định: “Sứ mệnh của các nhà báo Công giáo là cung cấp tin tức tôn giáo một cách đúng đắn và nghiêm chỉnh, đứng trước kiểu thông tin của báo chí đời ít khách quan và nhiều khi gây lạc hướng”.

Trong bối cảnh ấy, thách đố của báo chí Công giáo ngày nay là duy trì sống động vấn nạn liên quan tới ý nghĩa cuộc sống con người và cõi vô biên (SD 4-10-2010).