60 năm giáo phận long Xuyên

Nhà thờ Chính tòa giáo phận Long Xuyên.

Về Long Xuyên nhân 60 năm thành lập giáo phận, hình ảnh cây cầu Vàm Cống như con rồng vươn mình qua sông Hậu gợi lên nơi chúng tôi cảm giác vui mừng, khi liên tưởng đến sự phát triển của vùng đồng bằng này: sông Hậu mang nặng phù sa bồi đắp cho đồng bằng miền Tây thơm mùi lúa mới; cây cầu thành nhịp nối đôi bờ. Cầu và sông nước vốn là hình ảnh thơ mộng của miền sông nước Cửu Long gợi lên nhiều cảm xúc: cầu để nối đôi bờ; sông nước mang đến sự mát mẻ. Tôi chợt nghĩ ở vùng trời miền Tây này, sáu thập niên qua, giáo phận Long Xuyên cũng đang nỗ lực bắc những nhịp cầu, mang bao làn nước mát trong lành đến cho tha nhân.
Xe qua cầu là bước vào miền đất thuộc giáo phận phận Long Xuyên. Còn nhớ những năm 50 thế kỷ trước, theo đoàn người di cư từ miền Bắc vào khu dinh điền Cái Sắn. Bà ngoại tôi, các bác, các dì em của mẹ, theo cha Phêrô Đinh Công Thi vào khẩn hoang tại Kênh C, nay là ấp Thạnh Thắng, huyện Vĩnh Thạnh, Cần Thơ. Giáo phận Long xuyên gắn bó với tôi suốt thời trung học bởi hàng năm, cứ vào kỳ nghỉ hè, anh em chúng tội lại có dịp về quê ngoại tận hưởng “ngọn cỏ gió đùa” miền Cửu Long, tha hồ hít hà mùi hương lúa trổ đòng đòng khi chiều đến, khi cùng nhau bước tới thánh đường họ lẻ ấp C1, nay là nhà thờ Chúa Kitô Vua thuộc xứ Hải Hưng, huyện Vĩnh Thạnh. 
Suốt dọc con đường từ ngã ba Lộ Tẻ đi về Rạch Giá theo quốc lộ 80, các xứ đạo mọc lên hai bên lộ. Đồng bằng sông Cửu Long được coi như vựa lúa của miền Nam. Vào mùa nước nổi, nước từ thượng nguồn chảy xuống mang theo phù sa, tôm cua cá, vì thế, đất ở đây rất trù phú, cá mú nhiều, vườn cây hoa trái sum suê.
Theo sử liệu, bước chân của các nhà thừa sai đã đặt chân lên phần đất Long Xuyên là rất sớm. Vào năm 1735, tức là cách đây 285 năm, ngôi nhà thờ đầu tiên được dựng nên do cha José Garcia trên phần đất này, tại Hà Tiên thuộc tỉnh Kiên Giang ngày nay. Năm 1813, miền Tây đã có những cơ sở tôn giáo khá vững mạnh như họ đạo Bò Ót, Năng Gù, Cù Lao Giêng. Tại Cù Lao Giêng còn có tiểu chủng viện, dòng Chúa Quan Phòng. Từ năm 1833, nhiều tín hữu tại đây đã dùng chính sự sống để làm chứng cho Chúa Kitô tại Long Xuyên, nổi bật là cha thánh Phêrô Đoàn Công Quý và thánh giáo dân Emmanuel Lê Văn Phụng (Ông Câu) đã chịu tử đạo ngày 31/7/1859. 
Năm 1954, với đông đảo giáo dân từ miền Bắc di cư vào miền Nam tại dinh điền Cái Sắn, số giáo dân tăng lên rất nhanh. Vì thế, ngày 24/11/1960 Đức Thánh Giáo hoàng Gioan XXIII ban sắc lệnh Christi Mandata thành lập giáo phận Long Xuyên tách từ giáo phận Cần Thơ, thuộc giáo tỉnh Sài Gòn và đặt cha Micae Nguyễn Khắc Ngữ làm Giám mục. 
Là Giám mục tiên khởi của giáo phận Long Xuyên, Đức cha Micae được coi là người đặt viên đá đầu tiên của công trình xây dựng giáo phận mới: xây dựng hàng giáo sĩ bằng việc xây dựng Tiểu chủng viện, Đại chủng viện, đào tạo giáo dân để họ trở thành những tông đồ tích cực của Giáo hội tại vùng đất ở mút cùng đất nước này bằng việc thành lập Viện Giáo lý đào tạo giáo lý viên chuyên nghiệp, cổ vũ việc mở trường học tại các giáo xứ. Ngài cũng là người xây dựng cho giáo phận ngôi nhà thờ Chính tòa nguy nga ngay tại thành phố Long Xuyên.
Sau hơn 10 năm đặt nền móng vững vàng cho giáo phận, Đức cha Micae cũng đã nghĩ ngay tới người phát triển giáo phận. Năm 1973, ngài cho các linh mục trong giáo phận bỏ phiếu tham khảo tìm người kế vị ngài. Một trong ba linh mục được nhiều phiếu nhất đã được Tòa Thánh chọn. Và quyết định chọn linh mục G.B. Bùi Tuần làm Giám mục Long Xuyên được công bố ngày 17/4/1975. Lễ phong chức Giám mục phó giáo phận Long Xuyên được cử hành hai tuần sau đó, ngày 30/4/1975. Ngay sau khi giáo phận có Giám mục phó, Đức cha Micae đã trao lại quyền hành: “Từ nay, Đức cha toàn quyền, tôi rút lui vào bóng tối và giữ quyền người cha trong giáo phận, không phải người cai trị”.
Đức cha GB. Bùi Tuần đã tiếp tục công việc của Giám mục. Giáo phận tiếp tục phát triển. Năm 2003, Đức cha Giuse Trần Xuân Tiếu kế vị Đức cha GB. làm Giám mục Chính tòa giáo phận Long Xuyên. Ngày 5/4/2014, Đức Giáo hoàng Phanxicô bổ nhiệm linh mục Giuse Trần Văn Toản làm tân Giám mục phụ tá của giáo phận Long Xuyên, với hiệu tòa Acalisso. Ngày 25/8/2017, Tòa Thánh công bố việc bổ nhiệm Đức Giám mục Giuse Trần Văn Toản làm Giám mục phó giáo phận Long Xuyên với quyền kế vị. Ngày 23/2/2019,Tòa Thánh loan báo Đức Giáo hoàng Phanxicô chính thức chấp thuận đơn xin về hưu của Đức Giám mục chính tòa giáo phận Long Xuyên Giuse Trần Xuân Tiếu. Với cương vị Giám mục phó, Đức cha Giuse Trần Văn Toản chính thức kế vị Giám mục chính tòa Long Xuyên.
Giáo phận Long Xuyên chạy dài theo hai tỉnh An Giang, Kiên Giang và hai quận huyện của thành phố Cần Thơ là Thốt Nốt và Vĩnh Thạnh với diện tích 10.256 km2. Hiện nay, giáo phận có 9 giáo hạt, với số tín hữu là 230.000 trong tổng số 4.291.006 người (tính đến 1/12/2019). Số linh mục là 315 (280 triều và 35 dòng). Có 65 nam tu sĩ và 450 nữ tu sĩ, 111 đại chủng sinh, 39 chủng sinh dự bị, hàng trăm tu sinh và 1.700 giáo lý viên, mỗi năm có thêm khoảng 10 tân linh mục. Hiện tại, Đức cha G.B Bùi Tuần và Đức cha Giuse Trần Xuân Tiếu đang nghỉ hưu tại đây.
Ở giáo phận Long Xuyên, có hai địa điểm kính viếng các vị tử đạo của giáo phận: linh mục Phêrô Ðoàn Công Quý và ông câu Emmanuel Lê Văn Phụng, đặt tại Châu Ðốc và Cù Lao Giêng - trước đây gọi là họ đạo Ðầu Nước và có các nhà thờ tu viện khá cổ kính. Các nơi hành hương khác là: nhà thờ Ðức Mẹ Cồn Trên, đền thánh Giuse An Bình, đà̀i Ðức Mẹ Tân Hiệp, nhà thờ Hòn Chông. Cồn Phước là nơi đón tiếng khóc chào đời và thời niên thiếu của cha Phanxicô Trương Bửu Diệp. Ðền thánh Vincentê ở Tân Hiệp cũng là điểm quen thuộc của rất nhiều người.
Trên địa bàn của giáo phận Long Xuyên có sự hiện diện của tôn giáo bạn gọi là Phật giáo Hòa Hảo. Tôn giáo này mới chỉ xuất hiện 80 năm nay mà có tới trên 5 triệu tín đồ, hiện diện trên địa bàn của ba giáo phận là: Long Xuyên, Vĩnh Long và Cần Thơ. Giáo phận Long Xuyên cùng hiện diện với họ trên vùng đất này.
 

Khai mạc Năm thánh mừng kỷ niệm 60 năm thành lập giáo phận. Ảnh: CTV

Năm 2020 này giáo phận Long Xuyên được Tòa Thánh ban phép mở Năm Thánh mừng 60 năm thành lập. Chiều 28/11/2019, linh mục đoàn giáo phận đang tĩnh tâm năm đã cùng với Đức Giám mục giáo phận và Đức TGM Marek Zalewski, vị Đại diện Tòa Thánh dâng lễ tại nhà thờ Chánh tòa để khai mạc Năm Thánh mừng kỷ niệm 60 năm thành lập giáo phận. 
Đức cha Giuse Trần Văn Toản trong thư mục vụ tháng 01/2020 gửi cộng đoàn dân Chúa giáo phận Long Xuyên đã nhấn mạnh: “Trong tâm tình tạ ơn, chúng ta cũng hướng về những con người địa phương với nền văn hóa Miệt Vườn, với niềm tin đa dạng và phong phú, và với lòng hiếu khách của những người miền Tây Nam Bộ đã cho giáo phận được cùng đồng hành trong 60 năm qua. Chúng ta cũng không thể không tri ân đối với thiên nhiên tươi đẹp và phì nhiêu của vùng đồng bằng sông Cửu Long, và từ thiên nhiên này, chúng ta được đón nhận, được nuôi sống, có môi trường hoạt động và thể hiện niềm tin của mình...Cùng với tâm tình tạ ơn, giáo phận cũng sống tâm tình tạ tội và sám hối, vì đã mất chất muối trong đời Kitô hữu. “Nếu muối đã lạt, thì người ta lấy gì mà ướp cho mặn lại được” (Mt 5, 13). Trong cuộc sống, trong tác vụ, và trong vai trò của mình trong hội thánh và trong thế giới, không phải không có những lần chúng ta, là giám mục, linh mục, tu sĩ và giáo dân, đã để mình bị cướp mất chất mặn của muối...Trong năm kỷ niệm này, giáo phận bày tỏ sự sám hối và canh tân, để được Muối Chúa Kitô ướp mặn lại, kẻo “nó chỉ còn quăng ra ngoài cho người ta chà đạp thôi” (Mt 5, 13).
“... Một cách cụ thể, năm 2020 giáo phận “tham gia hiệp thông đồng trách nhiệm” trong sứ vụ kỷ niệm 60 năm thành lập giáo phận với những sinh hoạt điển hình sau đây:
1/ Đào sâu đức tin – Học hỏi về giáo phân để yêu mến Chúa Kitô và giáo hội của người tại địa phương Long Xuyên trong sự hiệp nhất với giáo hội hoàn vũ trong Thiên Chúa Ba Ngôi, như cành nho gắn liền vào thân nho (Ga 15, 5)
2/ Cử hành đức tin – Thực hiện Lòng đạo đức bình dân theo hướng dẫn của giáo phận để hướng về phụng vụ nhờ đó tôn thờ Thiên Chúa trong tinh thần và chân lý (Ga 4,24)
3/ Sống đức tin – Bằng các hành động Bác ái, cụ thể là thực hiện lòng thương người, thương xác bảy mối thương linh hồn bảy mối. nhờ đó, chúng ta đang phục vụ Chúa trong anh chị em, và phục vụ anh chị em là hình ảnh của Chúa Kitô (Mt 25, 35-36)
4/ Xây dựng cộng đoàn Đức tin – Nỗ lực tổ chức công đoàn giáo phận, giáo xứ, giáo họ, công đoàn tu sĩ…thành gia đình của Thiên Chúa theo mô hình hiệp thông giáo hội sơ khai (Cv 2,42-47).
5/ Loan truyền Đức tin – Cộng tác với nhau trong các cộng đoàn và với toàn thể giáo phận “vì Chúa đã xức dầu tấn phong tôi, để tôi loan báo Tin Mừng cho kẻ nghèo hèn. Người đã sai tôi đi công bố cho kẻ bị giam cầm biết họ được tha, cho người mù biết họ được sáng mắt, trả lại tự do cho người bị áp bức, công bố một năm hồng ân của Chúa” (Lc 4, 18-19)
Chúng ta phó thác năm kỷ niệm thành lập giáo phận cho Chúa, để qua lời bầu cử của Đức Mẹ Nữ Vương Hòa Bình, của hai thánh tử đạo Phêrô Đoàn Công Quý và Emmanuel Lê Văn Phụng, và của các vị tiền bối của giáo phận ở trên trời chúc lành cho giáo phận chúng ta”.