Chung tay chấm dứt bạo lực giới

Phần lớn nạn nhân của bạo lực từng gọi đến đường dây nóng là phụ nữ (chiếm 93,6%). Để chấm dứt hành vi bạo lực này, bên cạnh phát huy hiệu quả các văn bản pháp luật, việc xây dựng và nhân rộng mô hình hỗ trợ cho nạn nhân bạo lực là một trong những giải pháp thiết thực đang được đánh giá cao.
 

Chuyên gia về giới và nhân quyền thuộc Quỹ Dân số Liên hợp quốc thông tin về tình hình bạo lực giới tại Hội nghị dành cho các nhà báo.

Bạo lực giới gây thiệt hại kinh tế 1,81% GDP

Bạo lực trên cơ sở giới là những hành vi cố ý gây tổn hại, đe dọa gây tổn hại, hay khả năng gây tổn hại về thể chất, tinh thần với người khác dựa trên quan niệm, định kiến về giới. Bạo lực có thể xảy ra trong mối quan hệ tình yêu, mối quan hệ vợ chồng trong gia đình và nạn nhân thường là người nữ.

Các nhóm bạo lực trên cơ sở giới, gồm: bạo lực về thể chất, bạo lực về tinh thần, bạo lực tình dục và bạo lực kinh tế (tịch thu tiền, của cải khiến nạn nhân khi cần phải cầu xin; kiểm soát mọi tài sản, tiền bạc, thu nhập nhằm tạo ra sự phụ thuộc; buộc đóng góp tài chính vượt quá khả năng; có hành vi trái pháp luật buộc nạn nhân phải rời bỏ nhà;…).

Kết quả Điều tra quốc gia về bạo lực đối với phụ nữ ở Việt Nam năm 2019 cho thấy gần 2 trong số 3 phụ nữ Việt Nam (62,9%) đã trải qua ít nhất một trong các hình thức bạo lực về thể chất, bạo lực tình dục, bạo lực tâm lý và hoặc bạo lực kinh tế trong cuộc đời. Tình trạng bạo lực đối với phụ nữ vẫn là vấn đề bị dấu kín trong xã hội Việt Nam vì hơn 90% phụ nữ từng bị bạo lực không tìm kiếm bất kỳ sự trợ giúp nào từ các dịch vụ công và một nửa trong số họ chưa bao giờ nói với ai khác về điều đó. Điều tra trên cũng chỉ rõ thiệt hại kinh tế do bạo lực bởi chồng hoặc bạn tình là 100.507 tỷ đồng, tương đương 1,81% GDP năm 2018.

Theo bà Naomi Kitahara- Trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) tại Việt Nam, bạo lực trên cơ sở giới thường xuất phát từ bất bình đẳng giới, định kiến giới, không công bằng về về vai trò và quyền của phụ nữ và nam giới. Bạo lực giới là một biểu hiện của bất bình đẳng giới đã “ăn sâu bám rễ” tại Việt Nam. 

Việc chấm dứt bạo lực trên cơ sở giới là một thách thức lớn tại Việt Nam, bởi tư tưởng trọng nam, khinh nữ; tâm lý thích con trai hơn con gái; bất bình đẳng giới vẫn đang bám rễ sâu trong tư tưởng nhiều người. Tư tưởng này cũng là căn nguyên dẫn đến mất cân bằng giới tính khi sinh tại nước ta, thể hiện qua các năm 1999, 2009, 2019. Theo đó tỷ lệ trẻ em nam trên 100 trẻ em nữ lần lượt là 107, 110,5 và 111,5.  Tỷ số giới tính khi sinh ở nông thôn tăng nhanh hơn thành thị gây nên nhiều lo ngại bởi khoảng 2/3 dân số nước ta sống ở nông thôn. 

Theo ông Đinh Huy Dương, Vụ trưởng Vụ Truyền thông và Giáo dục, Tổng cục Dân số - Kế hoạch hoá gia đình, thực trạng trên cho thấy  giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh còn khó khăn hơn cả giảm sinh. Đây cũng là thách thức to lớn trong việc đưa tỉ số giới tính xuống “dưới 109 bé trai/100 bé gái sinh ra còn sống” vào năm 2030 như mục tiêu Nghị quyết 21 - NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khoá XII về Công tác dân số trong tình hình mới đã đề ra. 
 

Chuyên viên thuộc Ngôi nhà Ánh Dương tại Quảng Ninh (bên phải) chia sẻ với về hoạt động hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực giới.

Kịp thời hỗ trợ người bị bạo lực

Theo các chuyên gia, để chấm dứt bạo lực trên cơ sở giới mà chủ yếu là bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái, các văn bản pháp luật và đặc biệt là vai trò của truyền thông cần làm thay đổi được những quan niệm truyền thống cứng nhắc về giá trị và vai trò của phụ nữ và nam giới trong gia đình, trong công việc và ngoài xã hội. Phụ nữ cũng cần nâng cao tính tự chủ, sự quyết đoán để tham gia tích cực hơn nữa vào các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội; chủ động chia sẻ, tìm kiếm sự giúp đỡ để giải quyết vấn đề bạo lực, xâm hại hơn là lựa chọn cách im lặng.

Bên cạnh những giải pháp trên, việc xây dựng mô hình cụ thể về phòng chống bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái cũng là việc làm cần thiết. Mô hình này đã được xây dựng tại Quảng Ninh với tên gọi “Ngôi nhà Ánh Dương” (thuộc Trung tâm Công tác xã hội Quảng Ninh, Sở Lao động- Thương binh & Xã hội).

Qua đường dây nóng 18001769, Ngôi nhà Ánh Dương tiếp nhận thông tin và kết nối trợ giúp khẩn cấp, cung cấp các dịch vụ xã hội (trong đó có việc làm), giúp người bị bạo lực hòa nhập cộng đồng. Bên cạnh đó, Ngôi nhà Ánh Dương cũng chủ động phòng ngừa bạo lực giới qua tuyên truyền nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi của cộng đồng trong việc phát hiện, tố giác, lên án các hành vi bạo lực.

Với phương châm hỗ trợ “Một điểm- một đầu mối”, cán bộ Ngôi nhà Ánh Dương sẽ tư vấn, trợ giúp hoặc chủ động kết nối với các ngành chức năng để hỗ trợ nạn nhân về y tế, an ninh, pháp luật,.. Nhưng trước hết, sẽ triển khai các biện pháp đảm bảo an toàn cho người bị bạo lực. Sau đó, nạn nhân được tư vấn, theo dõi sức khỏe tại Ngôi nhà Ánh Dương. Trường hợp cần thiết, sẽ được bố trí phòng ở tạm lánh nhằm đảm bảo an toàn cho nạn nhân trong khi chờ các bước xử lý tiếp theo. 

Ra đời từ tháng 4/2020 nhưng đến tháng 9/2021, Ngôi nhà Ánh Dương tại Quảng Ninh đã tiếp nhận gần 11.600 cuộc gọi qua đường dây nóng. Trong đó tư vấn, cung cấp thông tin và kết nối trợ giúp cho gần 300 trường hợp liên quan đến bạo lực trên cơ sở giới. Tiếp nhận và trợ giúp khẩn cấp tại Ngôi nhà Ánh Dương cho 21 người trong đó có 13 trường hợp bị bạo lực giới được ở tạm lánh an toàn.

Theo bà Naomi Kitahara, Trưởng đại diện UNFPA tại Việt Nam, Ngôi nhà Ánh Dương là hoạt động có ý nghĩa thiết thực trong khuôn khổ Dự án “Xây dựng mô hình phòng chống bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái tại Việt Nam” giai đoạn 2017-2021 vì mục tiêu “Không còn bạo lực giới và các hành vi có hại đối với phụ nữ và trẻ em gái”. 

Mô hình này cung cấp các dịch vụ đa dạng, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, bao gồm chăm sóc sức khỏe, hỗ trợ tâm lý, tư vấn, dịch vụ xã hội, nhà tạm lánh, bảo vệ từ công an, dịch vụ pháp lý, tư pháp và chuyển tuyến cho nhiều nạn nhân của bạo lực giới, không chỉ ở tỉnh Quảng Ninh mà còn tại 20 tỉnh, thành phố khác trên cả nước. Các dịch vụ đường dây nóng hoạt động miễn phí 24/7, trong hơn 2 năm qua đã tiếp nhận hơn 15.300 cuộc gọi trợ giúp. Phần lớn nạn nhân của bạo lực từng gọi đến là phụ nữ (chiếm 93,6%) và hầu hết nạn nhân của bạo lực giới đều ở độ tuổi 16-59. Tỷ lệ trẻ vị thành niên dưới 16 tuổi từng gọi đến đường dây nóng chiếm 10%. 

Nhấn mạnh mục tiêu “Không còn bạo lực giới và các hành vi có hại đối với phụ nữ và trẻ em gái” là một trong ba trụ cột chính trong Kế hoạch Chiến lược mới của UNFPA giai đoạn 2022-2025 và là ưu tiên trong Chương trình quốc gia mới của UNFPA Việt Nam giai đoạn 2022 - 2026, bà Naomi Kitahara  khẳng định, UNFPA sẽ tăng cường các nỗ lực nhằm chấm dứt bạo lực giới và các hành vi có hại tại Việt Nam.