Dư âm cõi thế

.
Sau bài viết “ĐIỆP KHÚC TRỜI CAO”, tôi bỗng nảy ra ý định viết bài “DƯ ÂM CÕI THẾ”  Vừa là một vế đối, vừa là một cặp phạm trù “Tình yêu phải đáp đền bằng tình yêu”! Ý định là thế nhưng tôi chưa biết phải bắt đầu từ đâu. Mùa Vọng đã về, Mùa Vọng là khởi đầu của năm Phụng vụ mới, nhưng ý nghĩa quan trọng nằm ở nội dung mong chờ Chúa đến, là mùa hy vọng ơn cứu rỗi đến trong trần gian… Tôi loay hoay tìm một âm hưởng từ trần thế để đáp lại điệp khúc từ trời cao, nhưng mãi mà chẳng lóe sáng được gì, có lẽ đành bỏ cuộc! Đúng lúc này, một cú điện thoại vang lên, tiếng anh Nguyễn Văn Thuyên, Thư ký tòa soạn báo “Người Công giáo Việt Nam” đề nghị tôi viết một bài về Giáng sinh. Thế là số phận đã định, phải cố gắng tìm ra thôi.

Tôi tự hỏi: Dư âm cõi thế có phải là “Bình an dưới thế cho người thiện tâm” không nhỉ? Nhưng rồi câu trả lời hiện lên rất nhanh: Đó là lời chúc của Thiên Thần trong đêm Giáng sinh, đâu phải dư âm của trần thế. Vậy trần thế có gì là của mình đây? Suy nghĩ miên man, tôi tìm thánh nhạc Giáng sinh để mong hòa nhập vào bầu khí. Bài “Hang Belem” của Hải Linh và do chính thầy Hải Linh từng làm ca trưởng được phát lại trên mạng ngày 14/02/2012 khiến tôi chú ý. Bài hát chú trọng tới nội dung và là bài hát duy nhất trên mạng không có dàn nhạc hòa âm. Tôi chìm mình chiêm niệm theo lời bài hát để mường tượng trong một khung cảnh đã cách đây hơn 2000 năm:
“Đêm đông lạnh lẽo Chúa sinh ra đời
Chúa sinh ra đời nằm trong hang đá nơi máng lừa.
Trong hang Bêlem ánh sáng tỏa lan tưng bừng
Nghe trên không trung tiếng hát thiên thần vang lừng”.
Một tia sáng cũng vừa vụt tới trong tôi. Tôi bất giác vỡ òa trong  niềm vui ơn thánh. Dư âm cõi thế đây rồi: 
“Đàn hát réo rắt tiếng hát, xướng ca dư âm vang xa
Đây Chúa Thiên tòa Giáng sinh vì ta”

Giáng sinh là chủ đề muôn thuở, nhưng Giáng sinh vì ta thì thường bị rơi vào quên lãng, quên cả về hình thức và nội dung. Nội dung vì thánh sử Gioan đã đau xót nhận xét: “Ngôi Lời là ánh sáng thật, ánh sáng đến thế gian và chiếu soi mọi người. Người ở giữa thế gian, và thế gian đã nhờ Người mà có, nhưng lại không nhận biết Người. Người đã đến nhà mình, nhưng người nhà chẳng chịu đón nhận” (Ga 1,9-11).


Quên lãng về hình thức thì rất nhiều. Chẳng hạn hang đá Belem là nơi Chúa sinh ra và vì Bêlem là tên của cả một vùng đất nên núi và hang đá được tự do mường tượng. Chính vì điểm này mà nhiều hang đá được khuyếch trương tới mức người ta trầm trồ chiêm ngưỡng “quả núi nghệ thuật” mà quên mất phần chính được nhấn mạnh trong bài hát “Hang Belem”:
Người hỡi hãy kíp bước tới, đến xem nơi hang Bêlem

Ôi Chúa Giáng sinh khó khăn thấp hèn.

Rất đáng khen nỗ lực của những nét nghệ thuật trình bày nội dung Kinh Thánh hoặc đôi khi là một phần quan trọng trích dẫn lịch sử ơn cứu độ. Đêm Giáng sinh khi đó trở thành một hợp âm cõi thế tiếp vọng điệp khúc từ trời cao. Cả những bước chân theo dòng người đổ về từ làng quê tới đô thị, những cánh thiệp Giáng sinh được trao gửi, những ánh mắt nụ cười khi gặp nhau, những âm thanh và sự kiện... Tất cả làm nên một bản giao hưởng hướng về trời cao.

Tuy nhiên, bản giao hưởng trên chỉ có ý nghĩa khi người ta ý thức  “Giáng sinh vì ta”. Kinh Tin kính trong thánh lễ đã tuyên xưng rất rõ ràng: “Vì loài người chúng ta, và để cứu độ chúng ta, Người đã từ trời xuống thế…” Chính với ý nghĩa này mà trong Đêm thánh Vọng Phục Sinh, Giáo hội mạnh dạn gọi tội nguyên tổ là “tội hồng phúc vì đã cho chúng ta Đấng Cứu chuộc rất cao sang” (Exultet). Nhận thức này giúp chúng ta mừng Giáng sinh trong tâm tình tạ ơn và tạ tội. Ngày lễ Giáng sinh, Chúa Hài Đồng Giêsu mở ra một kỷ nguyên mới, kỷ nguyên hòa bình và thấm đượm ơn cứu độ. Nhưng đừng quên thân phận trần thế: “Lề Luật đã xen vào, để cho sự sa ngã lan tràn; Nhưng ở đâu tội lỗi đã lan tràn, ở đó ân sủng càng chứa chan gấp bội” (Rm 5,20).

Bóng đêm và ánh sáng, thánh thiện và tội lỗi… những hình ảnh tương phản nhau nhưng trong mầu nhiệm Giáng sinh, Con Thiên Chúa nhập thể làm người sẽ là ánh sáng xóa bóng đêm, là sự thánh thiện xua tan tội lỗi. 

Mọi dư âm trần thế vì vậy chỉ có ý nghĩa khi quy chiếu về Đức Giêsu Kitô. Não trạng hiện đại đang mặc cho Noen một bóng dáng lễ hội với hình ảnh ông già Noen xuyên khắp thế giới mà không phải là Đức Giêsu Kitô. Mùa đông băng tuyết với những cây thông Noen, những đàn tuần lộc mà không phải là hang đá Giáng sinh, những tiệc tùng vui chơi thâu đêm mà không phải là thánh lễ đi vào mầu nhiệm Giáng sinh… Ước mong niềm vui lan tỏa của một thế giới hiện đại đa diện, phong phú, kết nối toàn cầu, được nhân lên nhưng không làm phai mờ đi xuất phát điểm của mầu nhiệm Giáng sinh.

Hài nhi Giêsu lặng lẽ đi vào trần thế giữa đêm đông âm u giá lạnh. Chỉ có các mục đồng đơn sơ bé nhỏ được Thiên thần báo tin tới thờ lạy Chúa. Hang Bêlem trở thành điểm giao hòa đất trời. “Tín nghĩa ân tình nay hội ngộ, hoà bình công lý đã giao duyên”(Tv 85,11). Khung cảnh này đã xuyên suốt mọi thời đại. Lời bài hát “Cao cung lên” của Hoài Đức & Nguyễn Khắc Xuyên bỗng ập đến trong tôi: “Thôi hỡi trần gian im tiếng đi mà cung kính, Chúa Con sinh ra trong máng cỏ hang lừa”. Đúng là đứng trước mầu nhiệm Giáng sinh, nhân thế chỉ còn biết “Im tiếng đi mà cung kính” và nếu tích cực hơn nữa, thì sẽ được tiếp nối bằng lời bài hát của nhạc sĩ Hải Linh: “Người hỡi hãy kíp bước tới, đến xem nơi hang Bê lem, Ôi Chúa Giáng sinh khó khăn thấp hèn”.

ĐIỆP KHÚC TRỜI CAO cuối cùng được cộng hưởng với DƯ ÂM CÕI THẾ để tạo nên một khung cảnh Giáng sinh hài hòa ơn phúc:

“Đàn hát réo rắt tiếng hát, xướng ca dư âm vang xa: Đây Chúa Thiên tòa Giáng sinh vì ta.  Người hỡi hãy kíp bước tới, đến xem nơi hang Bê lem, Ôi Chúa Giáng sinh khó khăn thấp hèn!"

Linh mục Phêrô Nguyễn Hồng Phúc