Nhà thờ Hoàng Nguyên

     Theo ghi chép lịch sử của Giáo hội, dưới thời Giám mục Retord, địa phận Tây Đàng Ngoài có 8 chủng viện trong đó có Kẻ Non, Kẻ Vĩnh, Hoàng Nguyên, Bái Vàng, Kẻ Sở, Phúc Nhạc… Sở dĩ phải nhiều cơ sở như thế là vì dưới thời cấm cách, các chủng sinh dễ sơ tán tránh được bắt bớ. Các trường này cũng phân chia thành nhiều cấp: tiểu chủng viện, đại chủng viện, trường thày giảng. Kẻ Vĩnh, Hoàng Nguyên là tiểu

chủng viện. Kẻ Sở, Kẻ Non là đại chủng viện. Kẻ Vĩnh là trường lý đoán của các thày giảng. Tiểu chủng viện Hoàng Nguyên cũng có lúc di tản đến Bái Vàng hay Chằm Hạ.

Chủng viện Hoàng Nguyên ban đầu cũng chỉ là ngôi nhà lá tranh tre như phần lớn nhà dân hồi đó. Nhưng sau vài lần bị đốt phá năm 1858 thì mãi đến năm 1865 mới được xây dựng lại to lớn hai tầng với nhiều phòng học (ảnh dưới). Người ta gọi đó là trường Latinh vì lúc đầu trường chỉ dạy tiếng Latinh. Việc học lúc đó cũng thiếu thốn vì không có từ điển để tra cứu nên buộc học sinh phải chép từng từ và học thuộc nên cũng có ưu điểm là học sinh rất nhớ từ và viết đúng. Chương trình được cải tiến dần dần, về sau có thêm việc học chữ Nho, chữ Nôm, chữ Quốc ngữ và ít môn khoa học tự nhiên. Năm 1925, khi Khâm sứ Tòa Thánh là Aiuti đi kiểm tra yêu cầu nhà trường phải lấy tiếng Pháp làm cơ bản để học tiếng Latinh. Năm 1931 có loạn lạc chống các thày dòng nên trường phải đóng cửa 2 năm, đến năm 1933 mới mở cửa trở lại. Vì thế chương trình lại cải cách lần nữa. Tiếng Latinh dạy theo chương trình trung học Pháp, rồi tú tài Pháp. Học sinh theo học chừng trên dưới 100 người. Trường học ổn định đến năm 1945, sau những biến cố lịch sử của đất nước, trường Latinh còn tồn tại đến hết năm 1949. Sang đầu năm 1950, học sinh được chuyển về Hà Nội. Trường Latinh Hoàng Nguyên đóng cửa từ đấy.
Nhà thờ Hoàng Nguyên xây dựng năm 1883 đến năm 1889 thì hoàn thành. Nhà thờ xây dựng trên diện tích chừng 200m2, mái lợp ngói, không có trần. Nhà thờ có 10 cột gỗ lim và vì kèo cũng bằng lim. Nhà thờ có một tháp chuông vuông khá xinh xắn và có tượng đài Chúa Kitô Vua (ảnh trên) nhưng vì thời gian quá lâu nên bị xuống cấp gây mất an toàn cho giáo dân nên các  sinh hoạt tôn giáo phải chuyển sang nhà nguyện của Tiểu chủng viện Hoàng Nguyên. Giáo xứ đã quyết định xây nhà thờ mới. Các thủ tục đã được chính quyền cấp phép. Ngôi nhà thờ cũ được dỡ hạ xuống. Ngôi mộ của linh mục Phaolô Vũ Ngọc Chỉnh- người coi sóc giáo xứ 40 năm chôn cất ở phía đầu nhà thờ cũng được cải táng để lấy mặt bằng xây dựng. Ngôi nhà thờ mới được xây dựng với diện tích 700m2 trong khuôn viên rộng 2000m2. Kinh phí dự trù khoảng 10 tỷ đồng không kể công thợ chính và phụ. Hiện nay công trình đã hoàn thành giai đoạn 1 và ngày 22/3/2015, Đức Hồng y Phêrô Nguyễn Văn Nhơn- Tổng Giám mục giáo phận đã về chủ sự thánh lễ đặt viên đá góc tường nhà thờ Hoàng Nguyên. Mỗi ngày có hàng trăm giáo dân đến phụ giúp để thi công nhà thờ.

Một góc Chủng viện Hoàng Nguyên

Ngày 19/3/2013, tại giáo xứ Hoàng Nguyên cũng đã khởi công xây dựng Trung tâm bác ái chăm sóc trẻ em khuyết tật của Tổng giáo phận Hà Nội. Ngôi nhà được xây dựng với diện tích rộng 378m2. Nhà xây dựng 2 tầng kiên cố với diện tích sử dụng là 615m2 trong khuôn viên 2000m2. Trung tâm này được xây dựng theo Quyết định 5662/QĐ-UBND thành phố Hà Nội. Bước đầu trung tâm đã thu nhận 20 người khuyết tật dưới sự chăm sóc của 10 nhân viên. Toàn bộ chi phí do Tòa Tổng Giám mục Hà Nội chu cấp. Tương lai đây sẽ là một địa chỉ nhân đạo của giáo phận Hà Nội và dần dần sẽ nhân ra nhiều cơ sở khác để phát huy tiềm năng của người Công giáo trong lĩnh vực bác ái nhân đạo, từ thiện.