Tân Thế Giới: Xưa và Nay

Đây là thuộc địa của Pháp từ giữa thế kỷ XIX, có diện tích 18.000km2, dân số chừng 270.000 người. Dân cư ở đây đa sắc tộc. Người bản xứ chiếm gần một nửa, còn lại là người Indonesia, người Pháp và người Việt. Kinh tế quần đảo này chủ yếu là đánh cá biển, khai thác Niken và làm du lịch 

Phong cảnh Tân Đảo ngày nay.
 

Cuối thế kỷ XIX, chính quyền thực dân Pháp bắt các tù nhân người Việt ra đây giam giữ. Họ là những cư dân người Việt đầu tiên ở xứ sở này. Đến đầu thế kỷ XX, người Pháp chiêu mộ thanh thiếu niên miền Bắc Việt Nam qua đây lao động làm thuê. Cuộc chiến tranh thế giới thứ 2 nổ ra và Pháp sa lầy vào cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam 1945-1954, khiến cho những người Việt qua đây bị quên lãng. Khoảng những năm 1954-1964, một số người Việt Nam được đưa về nước hồi hương. Số người gốc Việt còn lại ở Tân Đảo chừng 1.000 người. Do bản tính cần cù và tiết kiệm của người Bắc Việt nên cuộc sống của hầu hết người Việt tại đây đều khá giả hơn so với người bản xứ nên họ cũng phải chịu áp lực của cư dân bản xứ khá nặng nề. Họ đề nghị trưng cầu dân ý vào năm 2018 để trục xuất người gốc Việt và các nước khác ra khỏi Tân Đảo. Thành ra nhiều người gốc Việt tại đây cũng lo lắng phải tìm nơi cư trú mới ở châu Âu, châu Mỹ hay châu Úc. Số người gốc Việt ở Tân Đảo sụt giảm từ 2.882 người năm 1996 (chiếm 1,43% dân số), đến năm 2009 chỉ còn 2.357 người (chiếm 0,96%), trong đó có nhiều người thế hệ thứ 2,3 và lai với tộc người khác. Số gốc Việt mới sinh không đủ bù đắp số người Việt di cư ra nước ngoài. Tuy vậy, do bản tính cần cù, thông minh, người Việt có được thiện cảm của giới chủ, nhà kinh doanh. Họ cũng có mặt trong các cơ quan quản lý của chính quyền địa phương với vai trò là kỹ sư, luật sư, giáo chức…
Nhóm người Việt thế hệ 1 và 2 phần lớn vẫn nói được tiếng Việt khá và duy trì nếp sống như người miền Bắc Việt thủơ xưa. Họ xây nhà kiên cố, sắm đồ dùng chắc chắn, tiện nghi. Họ vẫn giữ đạo lối truyền thống, tích cực tham gia các hội đoàn của giáo xứ, mau mắn giúp đỡ các cha, các thày. Nhưng đến thế hệ thứ 3 hay lai thì tiếng Việt không biết, giữ đạo nhạt nhòa. Càng những người gốc Việt học cao càng không biết tiếng Việt và lòng sùng đạo kém đi. Tình trạng hôn nhân của họ tan vỡ không hiếm. Theo con số báo cáo của chính quyền thì có tới 1/3 các cuộc hôn nhân tại đây tan vỡ nhưng người ta cho rằng con số phải lớn hơn vì một số người ly hôn không ra tòa. Một số cặp sống với nhau như vợ chồng mà không có cả cả phép đạo, phép đời. Lớp trẻ cũng bị ảnh hưởng của lối sống phương Tây nên rất thoáng trong hôn nhân hoặc lối sống hoang dã của dân bản địa nên có cháu mới có 20 tuổi mà đã có 2 con nhỏ. Tình trạng nghiện ngập nhất là hút cần sa khá phổ biến vì việc trồng và bán loại cây này công khai và phổ biến khắp nơi.
Các gia đình người Việt tại đây còn giữ được nề nếp ở quê nhà thì gia đình thường quy tụ nhau vào các dịp lễ, tết nên tiếng nói của các vị cao niên còn được con cháu lắng nghe. Họ cũng tập trung cầu nguyện cho tổ tiên hay những người đã qua đời như truyền thống ở các xứ đạo miền Bắc Việt Nam. Người Việt ở đây trồng rau rất giỏi chỉ theo kinh nghiệm truyền thống nhưng rau rất ngon và tốt, bán được giá và các kỹ sư nông nghiệp cũng phải đến học tập.

Trung tâm Công giáo Việt Nam tại Tân Đảo.
 

Thời Đức cha Phạm Ngọc Chi, năm 1953 có cử cha Giuse Nguyễn Năng Vinh qua đây giúp mục vụ. Về sau Tòa Giám mục ở Noumea xin linh mục Nguyễn Duy Tân sang phục vụ năm 1959. Những người Công giáo Việt đã làm Trung tâm Công giáo Việt Nam khang trang (ảnh dưới) để làm nơi cầu nguyện. Dịp Giáng sinh, họ vẫn mời các linh mục Việt ở Úc sang phục vụ.