Công nghệ tạo động lực để văn học Việt Nam đến gần công chúng

Hội thảo diễn ra tại TP Đà Nẵng. Ảnh: Nguyễn Tú.

Ngày 26/9 tại TP Đà Nẵng, Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức Hội thảo tổng kết văn học Việt Nam sau 1975 với chủ đề “Những vấn đề đặt ra và triển vọng phát triển văn học”.

Tại hội thảo, một số tham luận, thảo luận đặt ra vấn đề về hiện trạng văn hóa đọc. Theo nhà thơ Nguyễn Nho Khiêm, nhiều sáng tác giá trị rơi vào cảnh ít người đọc vì vấn đề thị trường, xuất bản và bản quyền.

Nếu trước đây văn học chủ yếu được bao cấp, lưu hành qua hệ thống xuất bản nhà nước, thì nay đối diện quy luật cung - cầu. Sách in chịu sức ép cạnh tranh gay gắt từ ebook, văn học mạng, điện ảnh, trò chơi điện tử, mạng xã hội.

Độc giả trẻ có xu hướng đọc nhanh, chuộng giải trí, ít kiên nhẫn với tác phẩm hàn lâm. Tình trạng in lậu, phát tán trái phép trên mạng làm giảm động lực sáng tạo của tác giả. Nhiều tác phẩm chưa được dịch ra nước ngoài một cách hệ thống, chiến lược, khiến văn học Việt khó tiếp cận thị trường toàn cầu. Trong khi đó, văn học dịch ngoại quốc lại tràn ngập, tạo nên sự mất cân đối.

“Văn học muốn tồn tại và phát triển cần một hệ sinh thái đồng bộ: tác giả có không gian sáng tạo tự do; nhà xuất bản vận hành chuyên nghiệp, gắn với thị trường; phê bình giữ vai trò định hướng, thẩm định; độc giả được nuôi dưỡng qua giáo dục thẩm mỹ; và trên hết, chính sách văn hóa của nhà nước bảo vệ bản quyền, khuyến khích dịch thuật, hỗ trợ quảng bá”, nhà thơ Nguyễn Nho Khiêm nói.

Để giải quyết vấn đề giáo dục văn học ở nhà trường còn nặng khuôn mẫu, ít khuyến khích sáng tạo, làm người học thụ động, nhà thơ Nguyễn Nho Khiêm đề xuất chiến lược đổi mới cách dạy văn, khuyến khích giao lưu nhà văn và người học, quảng bá bằng truyền thông hiện đại; phát triển không gian đọc cộng đồng, xây dựng thói quen đọc từ sớm để nuôi dưỡng thẩm mỹ cho độc giả trẻ, có vậy văn học Việt Nam mới có nền tảng xã hội vững chắc, đảm bảo sự tiếp nối giữa các thế hệ. 

Theo nhà thơ Hoàng Thụy Anh, thời đại công nghệ số như ebook, audiobook, hay kho sách số toàn cầu… tạo thêm động lực và phương tiện để văn học Việt Nam mở rộng không gian biểu đạt, đưa tác phẩm đến gần công chúng.

Nhà thơ này dẫn chứng trường hợp Mưa đỏ của nhà văn Chu Lai, một tác phẩm “đang làm mưa làm gió ngoài thị trường”.

Kịch bản Mưa đỏ được viết năm 2010, phát triển thành tiểu thuyết xuất bản năm 2016, đạt giải A cuộc thi tiểu thuyết của Hội Nhà văn và giải A Bộ Quốc phòng, nhưng hiệu ứng lan tỏa khiêm tốn.

Năm 2021, kịch bản sân khấu tiếp tục giành giải A Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam. Khi quay trở lại với sân khấu và điện ảnh năm 2025, sự quan tâm của công chúng mới bùng nổ.

“Tác phẩm có cú lội ngược dòng ngoạn mục. Người tìm mua bản in, người đọc ebook, nghe audiobook và tiểu thuyết liên tục tái bản sau khi dự án phim khởi động. Quá trình từ kịch bản đến tiểu thuyết, rồi trở lại sân khấu và điện ảnh cho thấy công nghệ và các hình thức chuyển thể có thể thổi lửa và khuếch truyền văn chương. Nhưng sách giấy vẫn có chỗ đứng riêng trong trải nghiệm đọc. Và dù dưới dạng nào, tác phẩm văn học vẫn là gốc rễ, là điểm khởi đầu và nguồn cảm hứng. Mọi phương tiện đều đưa bạn đọc trở lại với tác phẩm gốc, vì đây là nơi lưu giữ giá trị lâu bền của văn chương”, nhà thơ Hoàng Thụy Anh nói.

Tương tự, nhiều tác phẩm văn xuôi, thơ ca Việt Nam sau 1975 đã có “đời sống thứ hai” nhờ tái bản, dịch thuật, chuyển thể sân khấu, điện ảnh hay số hóa thành ebook, audiobook để thích ứng với công nghệ hiện đại.

Đây cũng là giải pháp để cổ vũ văn hóa đọc trong thời đại công nghệ số, chuyển đổi số toàn diện.   

Nguyễn Tú
Nguồn https://daidoanket.vn/