Loa Thành và Đền Chuông

Một góc khu di tích thành Cổ Loa. Ảnh: Văn Hoàng

Loa Thành được xây bằng đất ở địa phương, có 9 vòng, chu vi vòng ngoài 8km, vòng giữa 6km, vòng trong 2km, khu trung tâm rộng 2km vuông. Mặt ngoài thành có lũy, cao từ 4- 5m, có đoạn cao từ 8-12m, dốc thẳng đứng. Mặt trong thành thoải (nên ngoài khó tấn vào, còn trong dễ đánh ra). Chân lũy rộng từ 20-30m. Mặt lũy rộng từ 6-12m. Lượng đất được đào đắp khoảng 2,2 triệu mét khối. Vây quanh thành là mạng lưới hồ lạch sông ngòi khép kín, góp phần tạo nên căn cứ quân sự hiểm yếu. Theo truyền thuyết, nhà vua được rùa thần giúp sức xây thành. Xây xong thành, rùa thần tặng vua chiếc móng làm lẫy thần. Nhờ lẫy thần mà quân Triệu Đà sang xâm lược bị quân ta đánh qụy. Triệu Đà lập kế xin cho con là Trọng Thủy cầu hôn Mị Châu con An Dương Vương để khám phá vũ khí tối tân của ta. Được Mị Nương cho biết, Trọng Thủy đã đánh cắp lẫy thần. Thế là cha con Triệu Đà đánh chiếm được Loa Thành, cha con An Dương Vương phải lên ngựa chạy về phương Nam. Đến bờ biển huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An, nhà vua gặp rùa thần nổi lên nói: “Giặc ngồi sau lưng vua đó”. An Dương Vương rút gươm chém Mị Châu, rồi nhảy xuống biển tự tử.

Đền Cuông ở huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An gắn liền với câu chuyện tình Mị Châu - Trọng Thủy và cái chết đầy bi thương của vua An Dương Vương. Đền nằm lưng chừng núi Mộ Dạ, cạnh biển cả mênh mông, sát quốc lộ 1A, có cổng tam quan cao lớn, dẫn tới bái đường, trung điện, thượng điện. Bái đường có đôi câu đối “Vạn cổ anh linh khai cố quốc / Cửu trùng cung điện đối cao sơn” (Ngàn năm văn hiến khai Tổ quốc/ Cửu trùng cung diện sánh núi cao), có bức hoành phi “Viêm phương triệu tích” (Phương Nam dựng sự tích), dưới hoành phi là hương án cao to, dưới chân hương án là giếng ngọc. Trung điện thờ Cao Lỗ. Thượng điện thờ An Dương Vương (tượng Ngài được đúc bằng đồng to như người thật), mặc triều phục, uy nghi lẫm liệt. Vào ngày 15/2 âm lịch hàng năm có hội Đền Cuông. Bằng sự trọng thị, trước đó 3 ngày, nhân dân địa phương làm lễ khai quang, dâng hương xin các Ngài về trời, để dọn dẹp nơi thờ và khuôn viên. Ngày chính lễ và hội có 35 lần xướng, đầu tiên xin phép được mời vua cùng đồng sự về dự lễ. Tiếp đến là lễ rước Vua và Công chúa vi hành các vùng lân cận, rồi rước kiệu từ nhà thờ họ Cao và đình Xuân Ái về Đền Cuông, tiếp đến là bách họ dâng hương, cầu cho quốc thái dân an.