Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm và nói chuyện tại Đại hội Anh hùng, chiến sĩ thi đua chống Mỹ cứu nước lần thứ 4 (30-12.1966). Ảnh: TL
Đợt phong ấy có những chi tiết khá lý thú là: Mỗi miền của tỉnh có một nữ anh hùng. Đầu tỉnh là huyện Khoái Châu có Lê Thị Lục, giữa tỉnh thuộc huyện Kim Động có Phạm Thị Vách, cuối tỉnh thuộc xã Hải Triều, huyện Tiên Lữ (giáp Thái Bình) có Vũ Thị Tỵ. Ba chị thì hai chị ở giáp ngay sông Hồng, còn một chị ven sông Luộc. Thật là:
"Sinh ra ở đâu mà ai cũng anh hùng"
Tất cả: Sinh bên một dòng sông
(thơ Bế Kiến Quốc).
Nhà thơ Tố Hữu một lần đã đi đò qua sông Hồng sang bên kia sông thuộc xã Hùng Cường (Kim Động), gặp nữ anh hùng Phạm Thị Vách, ông viết:
"Giữa ngày xuân nắng trải
mênh mông
Chúng tôi đi trên một bãi sông Hồng
Người con gái lượn quanh đồng
hớn hở
Quê em đó, hàm răng em trắng nở
...
Tôi muốn hỏi như một chàng thi sĩ
Ngẩn ngơ nhìn bát ngát dải phù sa.
Rằng: Trời đất, sông nước bao la
Và xuân đó, người đây, tự bao giờ
đẹp vậy?"
Còn nhà thơ Xuân Diệu, vóc dáng cao to như người Tây, tóc xoăn "cuộn sóng biển Quy Nhơn" đặc vẻ trí thức thành thị, không ngần ngại, ông xách đôi dép cao su, băng đồng, lội bùn ra tận ruộng gặp Vũ Thị Tỵ rồi ông viết:
"Đất bốn mươi công trường
Có mồ hôi chị rỏ
Một năm mười tháng đi
Mở đất cho hoa nở".
Còn nhà thơ Tế Hanh cũng về huyện Khoái Châu thăm chàng “Chử Đồng Tử, nàng Tiên Dung” xưa, qua bến Hàm Tử thăm chị Lê Thị Lục, đang chăm tỉa đay trên đồng, ông viết bài thơ "Đay" bằng thể lục bát với bốn câu trữ tình, giàu hình ảnh:
"Trăng vàng, trắng muốt hoa đay
Nghìn đôi bướm đậu, gió lay rì rào
Cánh đồng lấp lánh trời cao
Lúa ngâm chân nước, đay cao
tựa rừng".
Dưới tên mỗi bài thơ, các nhà thơ đều có dòng đề tặng tên anh hùng mà mình viết. Các nhà thơ đều cao to hơn các chị nhiều, chị Tỵ, chị Vách, chị Lục thảy người đều bé nhỏ. Ba nữ anh hùng nhỏ đã gặp ba nhà thơ lớn (cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng) năm xưa ấy- để chúng ta có những bài thơ viết về "Người thật việc thật" lại có tính nghệ thuật- bởi ba nhà thơ đã thực sự xuống đồng: Chân lội bùn non, tay cầm dép lốp một thời đi thực tế.
LÊ HỒNG THIỆN