Hành khúc hào hùng

Cách mạng tháng Tám, những ngày Hà Nội sục sôi. Ảnh: TL

Thạc sĩ Xuân Oanh, sáng tác hành khúc: “Mười chín tháng Tám” khi đang diễu hành và rất thành công, ông kể: “Sáng 19/8/1945, tôi đi trong đoàn quần chúng lao động hàng ngàn người từ chợ Mơ, Trương Định kéo về Quảng trường Nhà hát Lớn Hà Nội, dự cuộc mít tinh do Mặt trận Việt Minh tổ chức. Tiến bước rầm rập dưới rừng cờ đỏ sao vàng, ai cũng hừng hực khí thế khởi nghĩa giành chính quyền. Từ cổng chợ Mơ, trái tim tôi âm vang lời ca “Toàn dân Việt Nam đứng lên góp sức một ngày/ Thề đem xương máu quyết lòng chiến đấu cho tương lai”. Tôi cất cao giọng. Bà con xung quanh đang sục sôi khí thế cách mạng bảo tôi hát lại để hát theo. Tiếng hát ban đầu của hàng chục người vang lên ấy thu hút hàng trăm người, rồi hàng ngàn người hát theo, khiến tôi hào hứng sáng tác tiếp. “Mười chín tháng Tám, khi quốc dân căm hờn kêu thét/ Tiến lên cùng hô mau tiến lên diệt tan hết quân thù chung”. Cứ thế và cứ thế, đến quá phố Bạch Mai vào Phố Huế thì bài hát ra đời được một nửa và đoàn người cũng thuộc nửa ấy. Khi đến bờ Hồ Hoàn Kiếm, bài hát đã đủ lời, đoàn người cũng thuộc và hát cả bài. Bước vào Quảng trường Nhà hát Lớn thì vang lên đoạn cuối “Người Việt Nam giữ vững trong tim lời thề/ Mười chín tháng Tám chớ quên là ngày khởi nghĩa/ Hạnh phúc sáng tô non sông Việt Nam”. Cả rừng người ở đó và các dãy phố chung quanh vỗ tay và hát theo. Nhạc sĩ Xuân Oanh lúc ấy 23 tuổi, quê Quảng Ninh lên Hà Nội kiếm sống đã ghi dấu ấn lịch sử đất nước bằng ca khúc bất hủ “Mười chín tháng Tám”.

Chín năm sau, nhạc sĩ Nguyễn Thành, người Hà Nội, chiến sĩ Trung đoàn Thủ đô, là thành viên Đội văn nghệ Đại đoàn 308. Hành khúc “Qua miền Tây Bắc” được ông sáng tác trên đường hành quân lên Điện Biên Phủ năm 1953. Chỉ mấy câu mở đầu “Qua miền Tây Bắc núi vút ngàn trùng xa, suối sâu, đèo cao, bao khó khăn vượt qua, bộ đôi ta vâng lệnh Cha Già, về đây giải phóng quê nhà”, tác giả đã vẽ nên phong cảnh Tây Bắc hùng vĩ, khí thế quân đội hào hùng và tình yêu Bác Hồ. Hành quân đến Đèo Khâu, thì phần cuối của hành khúc “Quân với dân một lòng, không phân miền xuôi ngược, cùng đồng tâm tiêu diệt hết quân thù” cũng được tác giả viết xong và cả đơn vị bằng truyền khẩu cũng đã thuộc. Sau đó, Đội văn nghệ Đại đoàn đến biểu diễn ở căn cứ Mường Phăng. Đại tướng Võ Nguyên Giáp nghe xong liền hỏi nhạc sĩ Lương Ngọc Trác: “Ai sáng tác hành khúc này?”. Được biết chính người hát - nhạc sĩ kiêm ca sĩ 23 tuổi, Đại tướng bắt chặt tay Nguyễn Thành và nói với Trưởng ban Tuyên huấn mặt trận Hoàng Xuân Tủy trao quà tặng.