Chiến tích Đồng Lộc và Truông Bồn

Một góc khu di tích Truông Bồn. Ảnh: Hoàng Hải

Trong chiến tranh phá hoại miền Bắc, quân đội Mỹ đã tập trung máy bay, thả bom liên tục ngày đêm nhằm cắt đứt đường tiếp tế từ miền Bắc vào miền Nam. Nơi đây có một tiểu đội Thanh niên xung phong canh giữ, gồm 10 cô gái trẻ, tuổi từ 17 đến 24, gồm: Võ Thị Tần (Tiểu đội trưởng), Hồ Thị Cúc (Tiểu đội phó), Võ Thị Hợi, Nguyễn Thị Xuân, Dương Thị Xuân, Trần Thi Rạng, Hà Thị Xanh, Nguyễn Thị Nhỏ, Võ Thị Hà, Trần Thị Hường. Nhiệm vụ của tiểu đội là phá bom và sửa đường thông xe, chốt chặn đoạn từ Cầu Tối trở vào Truông Kèn 2 km, đặc biệt là 300 mét từ Cầu Tối đến Trường Thành. Vào lúc 16h30' ngày 24/7/1968, máy bay Mỹ lao tới thực hiện trận thả bom lần thứ 15 trong ngày tại ngã ba Đồng Lộc, một quả rơi sát miệng hầm 10 cô thanh niên xung phong đang tránh bom. Tất cả đã anh dũng hy sinh, Uỷ ban nhân dân tỉnh Hà Tĩnh, Bộ Giáo dục và Đào tạo và nhiều đơn vị hữu quan đã bảo tồn và tôn tạo Ngã ba Đồng Lộc, tổ chức “Phụng tượng 10 cô", ngay tại nơi các cô đã hy sinh, biến đây thành công trình lịch sử, tâm linh sâu sắc. 

Truông Bồn thuộc huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An, là một đoạn đèo dốc dài 5km, cao gần 70m, trên dãy núi Thung Nưa cao 450m so với mực nước biển, nằm trên tuyến đường chiến lược 15A. Tại đây, nhiều đơn vị công binh, phòng không, thanh niên xung phong, dân quân địa phương đã đào hàng trăm chiếc hầm trú ẩn cá nhân hình chữ A và hàng nghìn mét giao thông hào. Ngày 31/10/1968, một ngày trước khi đế quốc Mỹ buộc phải ngừng ném bom toàn miền Bắc, chúng đã dội bom xuống Truông Bồn. 13 chiến sĩ thanh niên xung phong ở đây đã anh dũng hy sinh thân mình để cứu đường, gồm: Nguyễn Thị Văn, Nguyễn Thị Hoài, Phan Thị Dung, Nguyễn Thị Tâm, Hà Thị Đang, Hoàng Thị Nhung, Nguyễn Thị Phúc, Vũ Thị Hiên, Đàm Thị Bốn, Trần Thị Doãn, Đinh Thị Vinh, Trần Văn Hạp, Cao Ngọc Hòa. Người duy nhất sống sót trong tiểu đội thép năm ấy là tiểu đội trưởng Trần Thị Thông. Nhân dân tỉnh Nghệ An cùng nhân dân các địa phương trong cả nước đã góp công của bảo tồn và tôn tạo Khu di tích lịch sử Truông Bồn trên diện tích 217.327m2, biến nơi đây thành công trình lịch sử, tâm linh sâu sắc.