Nhà thờ nổi tiếng của Chính thống Đông phương

Vương cung thánh đường Hahgia Sophia (hay còn gọi là nhà thờ Trí tuệ Thánh thiêng) là một trong những điểm đến hàng đầu tại Istanbul. Ảnh: CTV

Hagia Sophia theo tiếng Hy Lạp có nghĩa là Trí Tuệ của Chúa (Holy Wisdom). Nó được xây dựng từ năm 532 đến năm 537 thì hoàn thành theo lệnh của Hoàng đế Byzantine Justittian. Đây là kiến trúc theo trường phái Byzantine rất điển hình. Kiến trúc sư là Isidonus của xứ Miletas và Anthemius của xứ Tellero.Điều đặc biệt của kiến trúc này là mái vòm nhà thờ cao 33m.Nhà thờ có 40 cái cửa sổ.Nhà thờ được chống đỡ bằng các cột đá cẩm thạch rất vững chãi.Kiến trúc này làm cho người ở trong nhà thờ thấy không gian thật vô tận, còn con người thật nhỏ bé trước Thiên Chúa. Trong nhà thờ có rất nhiều tranh thánh được sáng tác theo trường phái mosaic (tranh khảm) nhất là bức tranh Đức Maria với hai vị vua của Thổ Nhĩ Kỳ được ghép bằng bạc cao tới 15m (ảnh dưới). Hagia Sophia được coi là nhà thờ lớn nhất ở Trung Đông suốt cả ngàn năm (538-1453) cho đến khi nhà thờ chính tòa Seville được hoàn thành năm 1530.Đây là nhà thờ trung tâm của Giáo hội Chính thống giáo Đông phương và là thủ phủ đại kết Constantinopolis.
Năm 1543, kinh đô Constantinopolis bị đế quốc Ottman chiếm đóng và đổi tên thành Istanbul.Vua Mehmed 2 ra lệnh biến nhà thờ Hagia Sophia thành nhà thờ Hồi giáo.Các đồ thờ như chuông, khánh, bàn thờ nhất là các bức tranh khảm bị xóa bỏ không thương tiếc.Người ta lấy vữa trát kín các bức tranh nổi tiếng.Những kiến trúc Hồi giáo được xây dựng lên như 4 chiếc cột minaret cao (ảnh trên).Mãi đến năm 1935, dưới thời nhà vua trẻ Mustafa Kemal Atatask, ông đã quyết định tặng kiến trúc đặc sắc này cho nhân loại bằng cách biến nó thành viện bảo tàng.
Khi Thổ Nhĩ Kỳ quyết định chuyển Hagia Sophia thành nhà thờ Hồi giáo, nhiều quốc gia tỏ ý lo ngại. Hy Lạp coi việc làm này là “chống lại thế giới văn minh”. Lãnh đạo Chính Thống Nga nói rằng, nguyện vọng của hàng triệu tín hữu Công giáo không được Tòa án tối cao Thổ Nhĩ Kỳ lắng nghe.
 

Từ mái cong dạng vòm trên trần cho đến các vách ngăn đều trang trí bằng vật liệu khảm. Ảnh: CTV

Trong buổi đọc kinh ngày chủ nhật 12/7/2020, Đức Giáo hoàng Phanxicô cũng bày tỏ sự lo lắng với quyết định của Thổ Nhĩ Kỳ chuyển Viện bảo tàng Hagia Sophia thành nhà thờ Hồi giáo. Ngài nói: “Tuần này, Tổng thống Tayyip Erdogan sẽ công bố biến bảo tàng viện Hagia Sophia, xưa là Vương cung thánh đường Công giáo, đã được người Hồi giáo chiếm và nhiều năm qua, để giữ tính cách trung lập của quần thể này, Thổ Nhĩ Kỳ đã biến nó thành một viện bảo tàng Quốc gia và UNESCO đã xếp nó là di sản thế giới. Bây giờ, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ lại biến nó thành đền thờ Hồi giáo.Nghĩ về Hagia Sophia, lòng tôi rất buồn”.
 

Nhà thờ Hagia Sophia là nơi hội tụ của nhiều nền văn minh. Ảnh: CTV

Đức Thượng phụ Chính Thống Constantinop là Bathelomeo nói rằng, Instanbul là nơi giao lưu giữa Đông và Tây, Viện bảo tàng Hagia Sophia cũng là nơi các tôn giáo Đông và Tây bắt tay nhau. Nay với việc Thổ Nhĩ Kỳ quyết định biến nó thành nhà thờ Hồi giáo có nguy cơ mâu thuẫn giữa người Kitô giáo và người Hồi giáo sẽ bùng nổ và chưa thể nói trước điều gì.
Ủy ban UNESCO cũng lên tiếng phàn nàn vì khi trao danh hiệu di sản thế giới cho Hagia Sophia lúc nó đang là Viện bảo tàng. Nếu thay đổi thì đánh giá của UNESCO sẽ khác đi. Quốc gia có di sản phải báo cáo cho UNESCO biết chứ không thể tùy tiện thay đổi.UNESCO đề nghị Thổ Nhĩ Kỳ phải tổ chức đối thoại với các tôn giáo liên hệ.
Đền thờ Hagia Sophia là một di tích được khách hành hương hàng năm thăm viếng rất đông. Năm 2019, số lượng người đến hành hương nơi đây là 3,9 triệu người. Đó là nơi du lịch ưa thích nhất của thủ đô Istanbul.