Đức Hồng y Jozef Tomko, nguyên Bộ trưởng Bộ Phúc Âm hóa các Dân tộc đã xức tro cho ĐTC và sau đó ĐTC đã xức tro cho các vị Hồng y hiện diện.
Trong bài giảng, ĐTC giải thích: “Chính trong Thánh tâm Chúa Kitô, nghĩa là ở trung tâm của Ngôi vị thần-nhân mà toàn bộ tấn bi kịch của tự do diễn ra một cách dứt khoát. Nhờ hành động của Chúa Kitô, chúng ta có thể bước vào nền công lý “lớn hơn” là công lý của tình yêu” (x. Rm 13, 8-10).
ĐTC đã đặt bài giảng trong khung cảnh của tình yêu khi cho rằng ở nền tảng của lộ trình mùa Chay, có “sức mạnh của tình yêu Thiên Chúa, chủ quyền của Người trên mọi thụ tạo thể hiện qua lòng bao dung vô hạn. Trên thực tế, tha thứ cho ai tức là nói với người ấy: tôi không muốn bạn phải chết, nhưng muốn bạn được sống; tôi chỉ muốn và lúc nào cũng muốn điều tốt cho bạn.”
Đối với ĐTC, 40 ngày Chúa Giêsu trải qua trong sa mạc Giuđê, sau khi nhận Phép Rửa của Gioan ở sông Giođan, “thời gian dài thinh lặng và chay tịnh”, như là một “Phép Rửa”, nghĩa là một sự “đắm mình trong ý Cha: “Con chỉ cần tình yêu của Cha, con sống bằng Thánh ý Cha” (x. Ga 4, 34): Chúa Giêsu luôn xác tín điều ấy trong tâm trí Người suốt thời gian chay tịnh.
ĐTC nhận định: “Chúa Giêsu làm điều đó cho chúng ta, để cứu vớt chúng ta và chỉ cho chúng ta con đường phải theo.”
Ngài nói thêm: “Nhưng để con người nhận được ơn cứu độ này, cần phải có tự do: nó đòi hỏi tôi phải ưng thuận, biểu lộ sự đón nhận bằng hành động, nghĩa là ước muốn sống như Chúa Giêsu và bước theo Người.”
Trong mùa Chay, người Kitô hữu đi vào sa mạc không phải “một mình” mà là “cùng với Chúa Giêsu”, để tự do chọn lựa, để canh tân sự chọn lựa bước theo Chúa Kitô trên con đường khiêm hạ, để tham dự vào chiến thắng của Người đối với tội lỗi và sự chết.”
ĐTC giải thích: “Con người nhận ra mình là bụi tro, nhưng lại là một thụ tạo “được yêu thương, được tạo dựng bởi tình yêu, được thần khí làm cho sống, có khả năng nghe tiếng Chúa và đáp lại, được tự do, và vì thế cũng có thể bất tuân, khi chiều theo cơn cám dỗ của tính kiêu ngạo và tự phụ. Đó chính là tội.
Sự hoán cải còn diễn ra nơi trái tim con người. ĐTC giải thích rằng việc chay tịnh, than khóc và mọi hình thức thống hối chỉ có giá trị trước mặt Chúa nếu đó là dấu chỉ của lòng thống hối chân thành. Trong Phúc Âm, Bài giảng trên Núi cũng nhấn mạnh đến sự đòi hỏi thực hành đức công chính của Người –bố thí, cầu nguyện, ăn chay– không phải trước mặt người ta, nhưng chỉ dưới con mắt của Thiên Chúa, Đấng thấu suốt “những gì kín đáo” (x. Mt 6,1-6.16-18)
ĐTC nhấn mạnh: “Phần thưởng thực sự không phải là được người khác cảm phục, nhưng là được làm bạn với Thiên Chúa và vì thế nhận được ơn sủng đem lại bình an và sức mạnh để làm điều thiện, để yêu thương người không đáng được yêu thương và tha thứ cho người xúc phạm đến chúng ta.”
“Trong kế hoạch cứu độ Thiên Chúa đã trung tín đến cùng trong tình yêu, đến nỗi đã giao nộp Người Con duy nhất cho sự chết và chết trên thập giá. Như tôi đã viết trong Sứ điệp mùa chay: “Ở đây, công lý của Thiên Chúa hoàn toàn khác với công lý của con người (…) Nhờ hành động của Chúa Kitô, chúng ta có thể bước vào nền công lý “lớn hơn” là công lý của tình yêu” (x. Rm 13, 8-10).”