Hoàng Ngọc Phách và Tú Mỡ

Hoàng Ngọc Phách và Tú Mỡ cùng học trường Bưởi.                     Ảnh: TL
 

Nhà văn trữ tình Hoàng Ngọc Phách bút hiệu Song An (1896 - 1973), quê tỉnh Hà Tĩnh, xuất thân trong một gia đình có truyền thống hiếu học, yêu nước. Sau khi tốt nghiệp Trường Cao đẳng Tiểu học ở Vinh, ông ra học CoLe (Trường Bưởi, Hà Nội). Năm 1919, ông trúng tuyển kỳ thi tuyển vào trường Cao đẳng sư phạm, Ban văn chương. Năm cuối khóa học, ông hoàn thành tiểu thuyết Tố Tâm, mở đầu cho nền tiểu thuyết hiện đại Việt Nam. Tác phẩm được dịch sang tiếng Pháp, Ảrập, Ấn Độ, Trung Quốc, Nhật Bản…với tên gọi “Một trái tim trong sáng”. Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến năm 1959, nhà văn giữ nhiều chức vụ trong ngành giáo dục: Giám đốc học khu Bắc Ninh kiêm Hiệu trưởng trường trung học Hàn Thuyên, Giám đốc giáo dục chiến khu 12, Liên khu 1, Giám đốc Cao đẳng sư phạm Trung ương, Thanh tra học vụ toàn quốc, rồi về ban tu thư Bộ Giáo dục, tham gia nhóm nghiên cứu Lê Quý Đôn. Năm 1959 ông chuyển sang Viện Văn học làm công tác nghiên cứu.

Nhà thơ trào phúng Tú Mỡ tên khai sinh là Hồ Trọng Hiếu (1900-1976), quê Hà Nội, có những đóng góp đáng kể đối với sự phát triển của thơ ca. Năm 15 tuổi ông học tại trường Bưởi cùng với nhà văn Hoàng Ngọc Phách. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, ông viết tác phẩm nổi tiếng “Bút chiến đấu”. Năm 1973, được tin Hoàng Ngọc Phách ốm nặng, sắp mất, ông đến thăm và ghé vào tai bạn đọc bài thơ: “Mấy lời thăm hỏi bác Song An/ Có phải va li đã sẵn sang/ Công việc trần gian đà trọn vẹn/ Đường về tiên giới rất xênh xang/ Đây thằng bố tếu lều thơ tinh nghịch/ Đây bạn CoLe nghĩa cũ càng/ Bác thượng thọ rồi tôi cũng thượng/ Bác ra tàu trước tôi còn khoan”. Khi nghe xong bài thơ, Hoàng Ngọc Phách nói “Thú đấy”. Nhà văn Hoài Thanh đọc thơ có lời bình: “Một lời thơ không những vui mà lại là thơ đua. Đùa từ trong ý thơ, lời thơ, giọng thơ, đùa cả trong cách đối câu, đối chữ. Đùa với người sắp mất đâu có phải là dễ. Nhưng Tú Mỡ vẫn đùa được. Có thể vì đùa ở dây là đùa với bạn mà cũng là đùa với mình, mặc dầu mình chưa “ra tàu” cùng một chuyến”