Kỷ niệm với Đức Cha F.X Nguyễn Văn Sang

Đức Giám mục P.X Nguyễn Văn Sang trong dịp lễ mừng 53 năm linh mục và 30 năm Giám mục năm 2011 (ảnh: BBTGP Thái Bình)

Những năm cuối thập niên 80, cuốn “Bước đường hành hương” của ngài đang gây sốt với nhiều người. Thời ấy, người ta còn đang lo chạy ăn, chạy mặc, mấy người được đi ra nước ngoài, nên những ghi chép của ngài về vùng đất thánh, về Rôma, Paris, về chuyện bầu Giáo hoàng, tang lễ của Giáo hoàng quả là rất lạ, nhất là với người Công giáo. Là người làm báo Công giáo, tôi cũng say sưa đọc “Bước đường hành hương”. Bên cạnh cái khen, tôi cũng thấy có một số điểm góp ý với tác giả. Ngài là người đọc nhiều và viết cũng nhiều. Có lần lên máy bay, sau khi đọc kinh nguyện xong là ngài đọc hết tờ báo này đền tờ báo khác. Không phải đọc chơi để ngủ hay giải trí mà có ghi chép, đánh dấu cẩn thận. Đến thăm bất cứ danh thắng nào cũng thế, ngài xin poster, rồi ghi chép. Vì vậy đi bất cứ nước nào, về nhà ngài cũng có một cuốn sách mới ra đời. Đến nay, ngài đã có gần 100 đầu sách trong đó có nhiều cuốn được xuất bản chính thức như “Bước đường hành hương” (3 tập, Nxb Hà Nội), “Hành hương và thăm viếng” (2 tập, Nxb Hội nhà văn), “Đối thoại Tôn giáo” (3 tập, Nxb Tôn giáo), “Đời dâng hiến” (Nxb Tôn giáo)… Ngài không tránh né báo chí, vì vậy sau mỗi chuyến đi Rôma về, chúng tôi lại phỏng vấn ngài và bạn đọc báo Người Công giáo Việt Nam rất thích thú vì biết được nhiều chuyện như nhân sự của các Tòa Giám mục bị trống hay những nội dung quan trọng của các kỳ họp Thượng Hội đồng Giám mục vì hồi đó đâu có internet như bây giờ?

Ngài có cách ứng xử mềm dẻo. Trong câu chuyện xã giao bao giờ ngài cũng có đề nghị liên quan đến tôn giáo. Từ việc xin mở lại chủng viện Mỹ Đức đến xin lập dòng tu nữ Đa Minh, xin mở Đại hội giới trẻ miền Bắc đến các giải pháp nhằm tháo gỡ điểm nóng ở Tòa Khâm sứ, Thái Hà. Khi có mâu thuẫn, xung đột ở khu vực ngài phụ trách như xứ Thanh Châu, ngài ra tới 3 Thư chung để vãn hồi trật tự. Tại xứ Cao Mại - nơi từng có những mâu thuẫn gay gắt giữa đạo và đời trong kháng chiến, đích thân ngài mở cuộc hòa giải đoàn kết. Ngài mời tất cả giáo lương trong xã cùng đến nhà thờ, đích thân ngài thay mặt người Công giáo xin lỗi tất cả anh em bên lương vì những sai lầm trong quá khứ. Mọi người bắt tay nhau hòa giải, kết đoàn. Ngài tham dự các Đại hội I của Ủy ban ĐKCGVN và lễ đón nhận Huân chương Hồ Chí Minh của tổ chức này năm 2005 cũng như nhiều hội nghị của MTTQVN. Ngài đã được tặng Huân chương Đại đoàn kết năm 2005. 

Ngài cũng thẳng thắn nói với vị Hồng y Bộ trưởng Truyền giáo muốn ngài nhận một nhân sự ở phía Nam ra kế vị. Ngài bảo: Nếu là ý Đức Thánh Cha thì con vâng, còn nếu là của Bộ thì con phải trao đổi lại. Ngày xưa, miền Bắc không được học hành thì đưa miền Nam ra là đúng nhưng bây giờ miền Bắc cũng du học tiến sĩ cả sao không đưa vào miền Nam mà cứ đưa người miền Nam ra miền Bắc. Đức Hồng y phải mời ngài qua Rôma để trao đổi và chấp nhận ý kiến của ngài.

Ngài thường đọc cho thư ký ghi và không có thời gian đọc lại nên sách cũng có nhiều lỗi phải chỉnh sửa. Ngài nhờ tôi biên tập và viết lời giới thiệu cho nhiều tập sách của ngài. Khi in bộ “Hành hương và thăm viếng”, Nhà xuất bản cũng lo ngại vì đụng đến Công giáo họ ngại lắm. Họ bắt tôi viết nhận xét cam đoan không có vấn đề chính trị. Nhưng khi in ra, họ đều công nhận hay và muốn mời ngài vào Hội nhà văn nhưng ngài đã khước từ. 

Ngài giao du với các nhà nghiên cứu tôn giáo khá nhiều. Ra cuốn sách nào, Ngài lại nhờ tôi biếu các GS. TS, kể cả quan chức cấp cao. Vì vậy, các buổi hội thảo phối hợp với Tòa TGM Huế từ năm 1989 đến năm 2005 rất thành công thu hút cả ngàn người tham dự và có khi kéo dài tới 3 ngày. 

Khi về Thái Bình, có người vẫn cho rằng ngài sẽ quay lại Hà Nội. Nhưng ngày ngài qua phà Tân Đệ ngày 3/12/1990, ngài đã quỳ xuống hôn mảnh đất này và coi như quê hương của mình (ảnh trên). Ngài nói với tôi, về hưu tôi muốn xuống trại phong Vân Môn để ở với những người phong cùi. Năm nào, ngài cũng đến đây dâng lễ đầu năm với họ rồi lo xây dựng cơ sở vật chất cho trại từ điện, nước đến đường đi và cả nhà nguyện nữa. Có nhớ Hà Nội lắm thì xây hồ Phan Sinh có bóng dáng hồ Hoàn Kiếm ở khuôn viên Tòa Giám mục và hàng tuần về Hà Nội không phải để đỡ nhớ Hà thành mà để làm việc vì ngài nói, ở nhà khách khứa nhiều quá không viết được. Thứ hai Ngài lên, thứ năm lại về. Chầu, lễ ở đâu cũng muốn ngài giảng. Ngài giảng đơn sơ, dễ hiểu nhưng hùng hồn và tình cảm. Cám ơn thì không thiếu một ai, từ ông coi xe đến bà vệ sinh nên ai cũng thích. 

Khi xây nhà thờ chính tòa Thái Bình, ngài lo lắng tìm kinh phí khắp nơi. Chạy vạy bao lần ra nước ngoài, qua các Trung tâm hành hương quốc tế để xin lại bổng lễ. Vậy nhưng nơi nào khó khăn, ngài lại sẵn sàng chia sẻ cho. Công trình nhà thờ chính tòa Thái Bình khánh thành năm 2007 - đẹp nhất trong các nhà thờ chính tòa ở Việt Nam như lời Đức cha Giuse Hoàng Văn Tiệm giảng trong thánh lễ, là một dấu ấn của ngài. Nhưng Ngài không chỉ có thế, bao nhiêu giếng nước khoan, bao nhiêu quỹ tín dụng cho người nghèo, bao phòng khám từ thiện ở Thái Bình đều có công sức của ngài. Bởi vậy, phản biện kín cho một luận án Tiến sĩ Tôn giáo học về giáo phận Thái Bình của một nghiên cứu sinh, tôi ghi: nói tới Thái Bình mà không nói nhiều đến Giám mục Nguyễn Văn Sang là thiếu sót. Nghiên cứu sinh đã chấp thuận bổ sung vào.

Ngài hay ngủ sớm. 9 giờ là đã buồn ngủ nhưng 1 giờ sáng đã dậy để xem bóng đá vì ngài mê bộ môn này. Nếu không có bóng đá thì làm việc cho đến 5 giờ là lo lễ, kinh nguyện. Sức làm việc của ngài thật phi thường. Khi tôi làm Thư ký Ủy ban giáo dân cho ngài, chạy theo ngài cũng mệt muốn đứt hơi. Có lần qua Hoa Kỳ, làm việc xong đã quá muộn, ngài nằm nghỉ ngay trên ghế đá như những người lang thang. Tôi vô cùng xúc động hình ảnh này như đã từng xúc động thấy ngài cõng người tàn tật lên lễ đài hay bón cơm cho người khuyết tật trong ngày lễ cầu cho bệnh nhân.

Giáo dân Việt Nam vốn quý trọng các đấng bậc nhưng tôi thấy giáo dân quý trọng ngài thật sự. Đi đến đâu, họ cũng chen nhau hò reo, vỗ tay và xin chụp ảnh kỷ niệm với ngài. Ngài quen lương y Phạm Cao Sơn nhưng không muốn phiền hà vì đến nhà, chắc chắn lương y không lấy tiền nên sai người khác vào mua thuốc. Một hôm lương y mời ngài đến thăm nhà. Ngài bảo, tôi biết nhà ông rồi nhưng tôi ở ngoài ngõ. Cử chỉ này làm cho lương y vô cùng cảm phục các đấng bậc như ngài và đã làm cho nhiều thành viên của gia đình ông trở lại đạo Công giáo.

Kể từ ngày ngài bị đột quỵ tháng 4/2015 đến lúc ngài qua đời ngày 5/10/2017, nhiều thành phần tôn giáo, xã hội đến thăm ngài. Khi ngài hồi phục, hai Đức cha vẫn tập bóng đá với nhau (ảnh dưới) thật cảm động. Khi ngài nằm xuống, Đức cha Phêrô Nguyễn Văn Đệ truyền lấy giày, mũ áo mới của mình đưa cho ngài vì đồ của ngài cũ quá rồi. Đức cha Phêrô và giáo phận Thái Bình đã lo cho ngài lễ tang quá chu tất.

Khi viết, ngài lấy nhiều bút hiệu như Tông Đồ, Người Quan Sát, Bạch Lạp. Trong tập thơ nhạc “Đời dâng hiến”, có bài thơ của cụ Lan Chi Nguyễn Thượng Xứng, cháu danh nhân Nguyễn Thượng Hiền vịnh “Cây nến trắng- Bạch Lạp”:
 

Thân trắng trong mà lòng trắng trong
Đêm đêm giọt lệ nhỏ ròng ròng
Muốn vì nhân thế đem nguồn sáng
Rút ruột khêu lên ngọn lửa hồng.
 

Vâng, ngọn nến trắng F.X Nguyễn Văn Sang đã cháy đến giọt sáp cuối cùng để thắp sáng cho đời, cho Giáo hội. Trời mưa, nhưng dòng người viếng ngài ở nhà thờ chính tòa Thái Bình cứ dài mãi tưởng không bao giờ dứt. Ngày lễ an táng ngài, hầu hết các Giám mục Việt Nam đều có mặt để tiễn đưa ngài. Đức Giáo hoàng Phanxicô, Đức Hồng y Tổng tưởng Bộ Rao giảng Tin Mừng đều có điện phân ưu. Tôi đi theo các Giám mục vào tiễn biệt ngài về với lòng đất mẹ. Đặt cành hoa lan lên quan tài ngài, tôi cúi chào vị Giám mục kiệt xuất, nhà văn hóa tài ba của Giáo hội Công giáo Việt Nam. Xin vì lòng Chúa hay Thương xót đón nhận tôi tớ của Người là Đức cha F.X Nguyễn Văn Sang về nơi nước Chúa.