Nhà thờ Mathas

Nhà thờ Matthias được đánh giá là một trong những thánh đường tráng lệ nhất thế giới. Ảnh: CTV

Trong Quảng trường Chúa Ba Ngôi trên Đồi Lâu Đài bên Buda của thủ đô Budapest Hungary có một ngôi nhà thờ cực kỳ nguy nga, đồ sộ và uy nghiêm, bất cứ du khách nào đến Budapest cũng không thể bỏ qua. Nhà thờ cao 76,57m, lưng chừng ở độ cao 46,73m có ban công để du khách ngắm nhìn toàn cảnh thành phố Budapest, từ mặt đất du khách phải trèo 197 bậc thang để lên tới ban công quan sát. Nhà thờ Matyas kết hợp với Pháo đài Ngư Phủ tạo thành quần thể kiến trúc hài hòa và cực kỳ tráng lệ.

Theo lịch sử nhà thờ này do vua thánh Istvan cho xây dựng vào năm 1015. Giữa những năm 1255 đến 1269 sau cuộc càn quét của quân Tatar vua Bela IV đã cho xây dựng trên nền nhà thờ cũ vốn nhỏ hẹp một nhà thờ mới có tháp chuông và ba lễ đường rộng rãi dành cho tín hữu tham dự thánh lễ. Xây dựng chia làm hai giai đoạn, giai đoạn 1 từ 1255 đến 1260, giai đoạn 2 từ 1260 đến 1269 thì hoàn thành theo lối kiến trúc Gotic cổ điển. Đến nửa sau thế kỷ XIV nhà thờ được tái xây dựng theo kiến trúc Gotic gộp ba lễ đường dưới một mái vòm. Sang thế kỷ XV dưới thời trị vì của vua Hunyadi Matyas nhà thờ phát triển đạt đỉnh cao của thời trung cổ, trở thành công trình kiến trúc Gotic nội địa tuyệt mỹ nhất, công trình hoàn thành vào năm 1470, hình dáng tháp chuông còn được lưu giữ cho đến ngày nay. Năm 1526 quân Thổ Nhĩ Kỳ chiếm đóng Buda và cho phá hủy hoàn toàn các nhà thờ khác, duy nhà thờ Matyas còn lại nhưng bị tàn phá nặng nề và sau đó được cải tạo thành nhà thờ Hồi giáo. Năm 1686 Buda thoát khỏi sự chiếm đóng của quân Thổ Nhĩ Kỳ nhà thờ được tái cấu trúc theo phong cách Baroc và nhà thờ không còn đứng độc lập mà nằm trong một quần thể tương đối rộng lớn. Vụ hỏa hoạn năm 1723 và vụ sét đánh năm 1748 làm nhà thờ bị thiệt hại nghiêm trọng. Phong cách xây dựng Baroc đã làm mất đi các nét kiến trúc thời trung cổ. Trên cơ sở chỉ dụ của vua Ferenc Jozsef I từ 1874 đến 1896 người ta đã xây dựng lại nhà thờ bằng vật liệu đá như ta thấy ngày nay. Trong quá trình xây dựng người ta đã đập bỏ các công trình lân cận xung quanh để trả lại không gian độc lập như vốn có từ xưa. Trang trí bên trong nhà thờ gồm các bức phù điêu, các bức tranh tường, bàn thờ Chúa và các ô cửa sổ kính màu lọng lẫy. Sang thế kỷ XX những biến động chính của nhà thờ xảy ra trong thời gian Thế chiến II, nhà thờ từng bị Phát xít Đức, rồi sau đó Hồng quân Liên Xô chiếm đóng. Trong các trận tấn công của Hồng quân nhà thờ đã bị tàn phá nặng nề. Từ 1950 đến 1970 chính quyền mới ở Hungary đã sửa chữa và phục đựng lại nhà thờ. Đến năm 1984 thì những vết thương cuối cùng của chiến tranh đã xóa sạch và kết thúc công cuộc xây dựng lại dàn organ vĩ đại.

Năm 1999 lần đầu tiên trong lịch sử nhà nước đã chuyển giao nhà thờ cho Giáo hội Công giáo Hungary (nên biết trước đây nhà thờ này là tài sản của vua và nhà nước phong kiến). Sau 6 năm trùng tu năm 2015 công việc hoàn thành, dàn organ của nhà thờ cũng được hiện đại hóa, ngoài ra còn tu bổ và đúc thêm chuông mới. Hiện nhà thờ có 7 quả chuông, 6 quả treo ở tháp chuông và một quả treo ở Tháp Kỵ sĩ của nhà thờ. 
 

Đây là một khu lâu đài màu trắng gồm có bảy tòa tháp đại diện cho bảy bộ tộc đã sinh sống tại khu vực Budapest vào năm 896. Ảnh: CTV

Từ 1270 đến 1916 nhà thờ là nơi phong vương miện cho rất nhiều các vua chúa của nước Hungary quân chủ. Ngày nay nhà thờ là tài sản của Giáo hội Công giáo Hungary. Nằm trên quảng trường Chúa Ba Ngôi kết hợp với Pháo đài Ngư phủ hay còn gọi là Thành Người đánh cá (có 7 tháp nhọn tượng trưng cho 7 thủ lĩnh đã liên minh thành lập nên nước Hungary năm 896) cùng các lâu đài, công trình tráng lệ và các tượng đài trong đó có tượng đài vua thánh Istvan tạo thành một tổng thể kiến trúc hài hòa, tráng lệ. Từ đây có thể nhìn bao quát toàn cảnh khu vực Pest của thành phố Budapest bên kia sông Đa nuýp, ngắm nhìn các cây cầu vừa cổ kính vừa hiện đại nối hai bờ thành phố và ngắm đảo Margit như một con thuyền xanh trôi giữa dòng sông. Nhà thờ Matyas xứng đáng là một tuyệt tác kiến trúc có bề dầy lịch sử và đã đóng góp cũng như chứng kiến các sự kiện vĩ đại của nước Hungary quân chủ cũng như dân chủ hiện nay.

NGUYỄN VĂN TRUNG