Nhà thờ Xối Thượng

Theo tương truyền, từ thế kỷ XVII, cộng đoàn Công giáo đã quy tụ khá đông. Bà con đã xây dựng những ngôi nhà thờ nhỏ để làm nơi cầu nguyện. Dưới triều Nguyễn, đạo Công giáo bị cấm cách hà khắc. Giáo phận Bùi Chu bị quan quân truy quét gắt gao và giáo dân Xối Thượng cũng không tránh khỏi. Năm 2000, khi đào cống ở cuối nhà thờ đã tìm thấy 14 bộ hài cốt tử đạo, vẫn còn bảng tên thời kỳ này, chứng tỏ niềm tin can đảm của giáo dân Xối Thượng.
Sau khi vua Tự Đức ký sắc lệnh tha đạo năm 1862, giáo dân tản mát khắp nơi mới quay về quê quán. Ngôi nhà thờ mới được dựng lên năm 1909. Nhà thờ có kiến trúc Á Đông. Kèo lim, cột gỗ hai hiên rộng, lợp ngói mũi. Nhà thờ có tám gian dài 32m, rộng 14m. Mặt tiền nhà thờ hình tam giác, đỉnh cao nhất là cây Thánh giá. Mặt tiền cũng có 5 cửa vòm với các hoa văn hoa lá tinh xảo, sống động (ảnh trên). Để xử lý móng, người ta đóng cọc tre dài, đổ cát đá để trâu đầm đi lại nhiều lần. Vật liệu dùng chủ yếu là gạch đất nung, vôi vữa trộn rơm ngâm mật mía mà công trình đã đứng vững trên một thế kỷ với thời gian.

Quang cảnh nhà thờ Xối Thượng (GP. Bùi Chu)

Ảnh: CTV
 

Trong nhà thờ, 4 hàng cột gỗ lim được kê trên bệ đá. Hai hàng cột giữa cao 7m, hai hàng cột cạnh cao 5m. Trên long cốt nhà thờ vẫn còn ghi ngày đặt nóc nhà thờ năm 1909. Bàn thờ và hệ thống các tòa đều sơn son thiếp vàng sáng lóng lánh vẫn còn làm ngạc nhiên khách thăm quan. Đặc biệt bàn thờ chính với 3 tòa thánh chạm trổ cực kỳ tinh xảo với những hoa lá mềm mại, sống động. Nhà thờ còn lưu giữ hai pho tượng quý bằng ngà. Đó là tượng Đức Mẹ và thánh Gioan Tông đồ. Hai vách nhà thờ cũng là những cánh cửa gỗ có thể tháo lắp dễ dàng. Vì vậy, nếu lễ đông người có thể tháo cánh gỗ để người ngoài nhà thờ cũng có thể xem lễ được.

Phía cuối nhà thờ có hai tháp chuông cao tạo thành quần thể kiến trúc độc đáo. Hai tháp chuông được xây dựng năm 1920. Trên mỗi tháp chuông treo một quả chuông lớn đặt từ Tây Ban Nha đưa về. Một quả do cha Thập và cụ trùm Trương Can mua, còn một quả là do họ Vũ cúng tiến. Mỗi tháp chuông có 3 tầng và trên có chóp tròn như mũ Giám mục. Mỗi chiếc cổng là một cửa ra vào. Nhà phòng ở phía đầu nhà thờ mang dáng dấp một biệt thự kiểu Pháp. Đây là nơi nghỉ ngơi của các cha khi về dâng lễ. Không gian kiến trúc xung quanh gồm đường kiệu, hồ nước, vườn hoa cây cảnh tạo thành một tổng thể hài hòa rất thích hợp với nơi công trình tôn giáo tôn nghiêm.
Nhà thờ cũng còn giữ được 2 cột cờ bằng gỗ cao vài chục mét. Đây là 2 cột cờ cao duy nhất còn lại ở giáo phận Bùi Chu. Mỗi dịp lễ trọng hay chầu lượt, hai cột cờ lại được dựng lên làm tung bay lá cờ đại rộng 36 m2 làm nức lòng người dân xa gần.
Người dân làng Xối Thượng chủ yếu sống bằng nghề nông và có làm phụ thêm nghề dệt vải. Vì thế cuộc sống tương đối ổn định. Ngay nạn đói năm 1945, làng Xối Thượng không có ai bị chết đói. Năm 1953, quân Pháp vào đốt cả làng thành tro bụi. Chỉ còn vài ngôi nhà xây là còn tồn tại. Chúng trở thành ngôi nhà chung cho mọi người tá túc qua ngày. Chưa kịp hoàn hồn vì cháy làng, năm 1954, cơn biến động di cư lại cuốn một nửa dân làng vào Nam.
Những năm sau đổi mới, giáo dân Xối Thượng cho dỡ nhà quán cư năm 1988 vì nhà lâu ngày xuống cấp, cho lát gạch sân nhà thờ, tôn cao sân nhà thờ lên 0,3m, xây bờ hồ nhà thờ. Năm 1995 cho xây đài các thánh Tử đạo, lát đá hoa gian cung thánh rồi xây cầu, làm đường vào nhà thờ. Năm 2004 tiến hành đại tu hai gác chuông, đóng toàn bộ ghế mới trong nhà thờ. Năm 2008, xây tượng đài thánh Vincente, làm cổng vào nhà thờ (ảnh dưới). Với 22 công trình mới, nhà thờ ngày càng đẹp hơn