Phú Nhai mùa Giáng sinh về
Trong cái gió lạnh của những ngày cuối năm, chúng tôi xuôi từ Hà Nội về vùng quê Xuân Trường, một huyện có đông đồng bào theo đạo Công giáo của tỉnh Nam Định. Suốt dọc đường từ thành phố Nam Định đến Xuân Trường, rất nhiều ngôi thánh đường cứ thoáng qua theo cửa kính ô tô như thêm những chấm phá trong bức tranh thanh bình của vùng quê Công giáo. Trong mỹ quan đó, một ngôi thánh đường cổ kính và to lớn dần dần rõ nét trong hơn trong mắt mỗi người. Ngôi thánh đường đó chính là Tiểu vương cung thánh đường Phú Nhai (xã Xuân Phương - Xuân Trường - Nam Định).
Trong khuôn viên rộng lớn của thánh đường, ông Chính - Trùm giáo xứ Phú Nhai (giáo phận Bùi Chu) vừa đưa tôi đi tham quan vừa giới thiệu: “Giáo xứ Phú Nhai có 8 nhà thờ, gồm 7 giáo họ. Cứ mỗi độ Noel về, cả xứ lại rộn ràng suốt tháng để chuẩn bị đón mừng sinh nhật Chúa Giêusu. Người theo đạo Công giáo chúng tôi gọi đó là Mùa Vọng- mùa đón chờ Chúa đến đem lại ơn bình an, hạnh phúc cho con người. Để mừng lễ Giáng sinh, chúng tôi không chỉ trang hoàng nhà thờ, làm hang đá, vui chơi mà quan trọng hơn, mỗi người đều “dọn” tâm hồn mình cho trong sáng, người thì đi xưng tội, sám hối; người thì làm nhiều việc thiện, đại diện giáo xứ thì thăm nom người già neo đơn. Đó là những món quà mừng sinh nhật Chúa…”
Trong tâm tình mà ông Chính vừa chia sẻ, tôi chợt nhớ lại đánh giá của linh mục Lê Ngọc Hoàn- Phó Chủ tịch Ủy ban Đoàn kết Công giáo tỉnh Nam Định, đại biểu Quốc hội. Linh mục Hoàn cho biết, sau khi Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và Ủy ban Đoàn kết Công giáo tỉnh Nam Định phát động phong trào “Xây dựng xứ, họ đạo tiên tiến, gia đình Công giáo gương mẫu”, Xuân Trường đã trở thành điểm sáng về phong trào bảo vệ an ninh trật tự, đặc biệt là việc bài trừ ma túy. Số tín đồ tham gia các tổ chức xã hội mỗi năm một nhiều hơn, đặc biệt là tham gia Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Mặt trận Tổ quốc. Qua thư mục vụ, Đức Giám mục Giuse Hoàng Văn Tiệm đã kêu gọi giáo dân hãy cương quyết tránh xa các tệ nạn ma túy, mại dâm, cờ bạc, thực hiện sống lời Chúa và chấp hành các quy định của pháp luật. Theo linh mục Hoàn, ngoài thực hiện tốt đường hướng “Sống Phúc Âm giữa lòng dân tộc để phục vụ hạnh phúc của đồng bào”, giáo dân Phú Nhai còn sống nhân đức bác ái qua các việc làm từ thiện xã hội. Mỗi năm Phú Nhai hỗ trợ người nghèo, người già neo đơn và nạn nhân bão lũ với số tiền gần trăm triệu đồng. Có năm gần đây, khi bão đổ bộ vào tỉnh nhà, gây thiệt hại nặng nề cho các huyện ven biển, các nữ tu dòng Đa Minh Phú Nhai đã cứu trợ, giúp đỡ 22,5 tấn gạo, kèm theo hơn 100 triệu đồng cho các gia đình ở xã Hải Hoà và thị trấn Thịnh Long (huyện Hải Hậu), hỗ trợ các xã của huyện Xuân Trường gần 20 tấn gạo nhằm giúp người dân sớm khắc phục hậu quả do bão gây ra...
Câu chuyện chia sẻ khó khăn với đồng bào bị bão lũ đó, đến nay vẫn còn trong tâm tưởng nữ tu Maria Nguyễn Thu Hương - bề trên dòng Đa Minh- tu viện Phú Nhai. Theo nữ tu Hương: “Sống yêu thương và phục vụ không chỉ là vâng theo ý Thiên Chúa mà còn phù hợp với lẽ sống “người trong một nước phải thương nhau cùng” của dân tộc Việt Nam.
Trở lại với không khí đón mừng lễ Giáng sinh, nữ tu Maria Nguyễn Thu Hương so sánh: Ở Thủ đô, Noel tấp nập hơn, nhưng cũng chịu ảnh hưởng nhiều hơn của kinh tế thị trường? Noel đã len lỏi vào cả những nhà hàng, khách sạn với những bài trí cây thông, chuông Noel và những “chiêu” khuyến mại nhân dịp Noel. Ở Hà Nội, trẻ em, nam thanh nữ tú thì mua quà Noel bán sẵn trên phố Lương Văn Can, Hàng Giấy, chợ Đồng Xuân. Đêm Noel, người ta nô nức ra đường phố để cảm nhận không khí lễ hội. Nhưng đây cũng là cơ hội để nhiều tư nhân “chặt chém” giá cả trông xe... Còn ở nhhững làng quê Công giáo như Phú Nhai, khách đến gửi xe tận trong sân các gia đình mà chẳng phải trả tiền; mỗi giáo họ, mỗi xóm tự rủ nhau trang trí tại khu vực nhà thờ và đường làng. Xóm này nhận làm hang đá, xóm khác xin trang trí hệ thống ánh sáng. Con trẻ thì xin tiền bố mẹ để mua giấy màu về tự làm đèn ông sao, rủ nhau cắm trại canh thức tại khu vực khuôn viên giáo đường chờ thời khắc Chúa xuống thế làm người. Mỗi gia đình giáo dân không ai bảo ai, hết thảy đều tự làm ngôi sao, hang đá tại gia đình mình để đón Chúa. Từ trước đêm lễ, không gian làng quê Công giáo đã lung linh sắc màu của cả ngàn đèn ông sao lấp lánh trên các mái nhà. Bầu trời mùa Giáng sinh vô cùng sinh động.
Đêm 24/12, sau hồi chuông ngân vang trên ngọn tháp cao của nhà thờ Phú Nhai (quả chuông lớn nhất có trọng lượng 2000 kg chỉ sử dụng trong những ngày đại lễ), Thánh lễ trọng đại- lễ Giáng sinh sẽ bắt đầu cử hành sau ít phút. Dàn kèn đồng sẽ vang lên những âm điệu vui tươi; các đội trống dồn âm theo nhịp; ca đoàn giáo xứ cất cao tiếng hát của các thiên thần mừng Chúa sinh ra đời… Những tâm hồn thánh thiện hướng về giáo đường, bỗng tràn ngập kỷ niệm về tuổi thơ nơi xứ đạo, về những đêm Noel trước đó và cả những ký ức thăng trầm về lịch sử ngôi giáo đường Phú Nhai.
Tiểu vương cung thánh đường Phú Nhai
Ký ức đó đã được thống nhất lại bằng tư liệu lịch sử trải qua cả trăm năm từ khi cha Chính Hoà khởi xướng xây dựng nhà thờ Phú Nhai, năm 1866. Sau nhiều biến cố lịch sử, nhà thờ này được xây dựng lại, hoàn thành và xức dầu cung hiến thánh đường vào ngày 7/12/1933. Nhà thờ có tầm vóc đồ sộ, kiến trúc theo phong cách gô tích, mang đậm dấu ấn Tây Ban Nha. Chiều dài nhà thờ 80 mét, rộng 27 mét, cao 30 mét. Hai tháp chuông cao 44 mét đặt 4 quả chuông được đúc từ Pháp chuyển sang với trọng lượng tương ứng: 2.000 kg - 1.200 kg - 600 kg và 100 kg. Đứng trên ngọn tháp cao của nhà thờ, khách tham quan sẽ chiêm ngưỡng được toàn cảnh huyện Xuân Trường với trất nhiều nhà thờ Công giáo.
Giáo dân Phú Nhai tự hào về tầm cỡ kiến trúc của nhà thờ, đồng thời cũng tràn đầy niềm vui khi giáo đường Phú Nhai được Đức Giáo hoàng Benedict XVI nâng lên hàng Tiểu vương cung thánh đường, năm 2008. Phú Nhai trở thành một trong 4 Tiểu vương cung thánh đường của Việt Nam là nhà thờ Đức Bà (thành phố Hồ Chí Minh), nhà thờ La Vang (Quảng Trị), nhà thờ Sở Kiện (Hà Nam) và nhà thờ Phú Nhai (Nam Định).
Theo quy định, khi ngôi nhà thờ được nâng lên hàng Tiểu vương cung thánh đường sẽ được Toà thánh trao cho 2 biểu trưng của Đức Giáo hoàng. Một là cái chuông (tintinnabulum) dùng để báo tin Đức Giáo hoàng hay người thay mặt Đức Giáo hoàng đến. Hai là cái dù bằng lụa có hai màu vàng, đỏ (conopacum) dùng để che cho Đức Giáo hoàng. Để trở thành tiểu Vương cung thánh đường, nhà thờ đó phải là nhà thờ cổ kính được xây dựng theo các kiến trúc cổ điển, có tầm vóc. Nhà thờ chỉ dành riêng cho việc thờ phượng, là nơi lưu giữ di hài các thánh nhân hay những hoạ phẩm, điêu khắc có giá trị nghệ thuật…Ngoài ra, nhà thờ cũng phải có một ban lễ tân đủ sức đảm nhiệm phục vụ các lễ lớn. Chính Đức Giám mục sở tại là người làm tờ trình xin Toà thánh châu phê việc công nhận lên hàng Tiểu vương cung thánh đường.
Giáo dân Phú Nhai có rất nhiều dấu mốc kỷ niệm liên quan đến giáo xứ như ngày 7/12 là ngày cung hiến nhà thờ Phú Nhai, 8/12 là ngày lễ Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội của giáo xứ Phú Nhai, tiếp đến là đại lễ Noel. Có thể nói, tháng 12 là tháng Phú Nhai sẽ trở thành trung tâm cho những niềm mong chờ Chúa giáng sinh và nơi ban muôn ơn lành cho mỗi người tín hữu qua Đức Mẹ Maria. Trong niềm tín thác ấy, mùa Noel 2011 này, mỗi người giáo dân lại hoà chung niềm vui về những hồng ân được đón nhận trong một năm vừa qua để cả đạo- đời ở Phú Nhai thêm tốt đẹp và khắp nơi sẽ vui tiếng ca mừng ngày Chúa sinh ra đời, người người nắm tay tươi cười, mừng hạnh phúc đến cho muôn nhà.
Có ý kiến cho rằng, Tiểu vương cung thánh đường Phú Nhai lớn nhất Đông Dương, nhưng theo nhiều cứ liệu, đó không phải là ý kiến chính xác, bởi chỉ cần so với nhà thờ Đức Bà (Sài Gòn) xây trước đó 50 năm đã lớn hơn nhiều rồi. Kích thước nhà thờ Đức Bà: dài 93m, rộng 35m, chiều cao tháp chuông 60,5m. Một số nhà thờ khác lớn hơn Phú Nhai vào thời điểm đó như nhà thờ Sở Kiện ở Hà Nam. Nhà thờ lớn nhất Việt Nam hiện giờ (năm 2011) là nhà thờ Chánh tòa Vĩnh Long tại Thành phố Vĩnh Long. Chiều dài nhà thờ này đúng 100m và chiều ngang nơi rộng nhất là 36m, chiều cao nhà thờ là 27m. Nhà thờ Vĩnh Long xây dựng từ năm 1964 đến năm 1967.