Vì sao tháng 5 lại được coi là tháng Đức Mẹ?

Tháng Năm được coi là tháng Đức Mẹ. Tại sao vậy?
Thực ra trong một năm, có tới mấy tháng dâng kính Đức Mẹ. Ngoài tháng 5 (tục gọi là tháng hoa) và tháng 10 (tháng Mân Côi), tại vài nơi, người ta còn dâng tháng 8 kính Trái Tim Mẹ, và tháng 9 để kính bảy sự đau đớn Đức Mẹ.
Xét theo khía cạnh lịch sử phụng vụ, chúng ta phải đi từng cấp một: trước tiên là thói tục dành ra 30 ngày để kính Đức Mẹ; và kế đó là tục gắn vào giai đoạn nào trong năm dương lịch.
Tục lệ dành ra một tháng để kính Đức Mẹ xem ra phát xuất từ thế kỷ VI nơi vài tu sĩ bên Ai Cập. Thường thường, để dọn mình mừng lễ nào đó, các tín hữu quen dành ra một vài ba ngày trước để chuẩn bị tâm hồn, như chúng ta thấy các lễ vọng, các tuần tam nhật, cửu nhật, và cách riêng hai mùa Chay và mùa Vọng để chuẩn bị lễ Phục sinh và Giáng sinh.
Thế nhưng các tu sĩ bên Ai Cập, vào mùa Giáng sinh, thì không những họ tổ chức những lễ nghi mừng biến cố Chúa ra đời, nhưng liền với mầu nhiệm của Chúa Cứu thế họ còn gắn thêm những biến cố của Đức Maria nữa. Vì vậy, mà suốt từ ngày 10/12 cho tới 8 tháng giêng, mỗi ngày họ suy niệm Kinh Thánh, chú giải và rút ra một bài học cho đời sống hàng ngày.
Sang thời Trung cổ, vào thế kỷ XI, thì các Giáo hội Đông Phương dâng tháng 8 kính Đức Mẹ. Trọng tâm của nó là lễ Mẹ lên trời ngày 15; và họ dâng 15 ngày trước để chuẩn bị và 15 ngày kế để tiếp nối. Dù sao thì ta thấy hai tục lệ vừa nói gắn liền với lịch phụng vụ.
Còn bên các Giáo hội phương Tây thì khác, tục lệ dành tháng 5 để kính Đức Mẹ không gắn với một lễ phụng vụ, nhưng dựa trên một thói tục dân gian mà Giáo hội muốn cải biến. Tại nhiều nơi ở châu Âu tháng 5 trùng với mùa xuân; mà thói tục nhiều nơi đã tổ chức những lễ hội, tỉ như tại Rôma, người ta mở ra hội hoa, với những trò chơi, triển lãm dâng kính thần Hoa. Vào dịp ấy, cũng có những cuộc thi đua sắc đẹp giữa các thiếu nữ, những dịp để các cô các cậu tìm hiểu nhau.
Tưởng cũng nên biết là không phải riêng gì tại Rôma, mà tại nhiều nơi khác ở châu Âu cũng có những cảnh tương tự khi tháng 5 đến. Thực ra khung cảnh thiên nhiên dễ đưa tới những tâm tình ấy; tháng 5 là tháng ấm của mùa xuân, thiên nhiên đầy những hoa nở với hương thơm ngào ngạt, làm cho con người cảm thấy sảng khoái, vui tươi. Nhằm thánh hóa những phong tục dân gian, các tín hữu muốn hướng những tâm tình tự nhiên lên Đức Trinh Nữ Maria, người trinh nữ kiều diễm, không vì nhan sắc tự nhiên cho bằng vì vẻ đẹp linh hồn, không hề vướng mắc tì ố của tội lỗi.
Thói tục dâng hoa cho Đức Maria có từ thời nào?
Xét vì đây là một tâm tình bộc phát của các tín hữu, chứ không phải do quyết định của giáo quyền, nên không có một nhật kỳ nhất định.
Vào thế kỷ XIII, vua Alphongsô X nước Tây Ban Nha đã sáng tác một bài thơ trong đó có đoạn hô hào dành tháng 5 để ca ngợi Đức Maria. Thế thì hiểu là tục lệ ấy chắc đã có từ trước.
Ở Đức, hồi thế kỷ XIV, chân phước Henricô Susô, dòng Đaminh, đã bắt đầu trồng hoa trong nhà dòng vào tháng 4, để có thể lấy hoa kết triều thiên đội lên tượng Đức Mẹ vào đầu tháng 5. Nên biết là Henricô là một nhà giảng thuyết bình dân thời đó, nên chắc rằng người đã tuyên truyền để cho bổn đạo cũng bắt chước mình.
Hai thế kỷ sau, một cha dòng Biển Đức, Wolfango Seidl, đã viết tập sách nhỏ tựa đề “Tháng 5 thiêng liêng”, trong đó đề nghị những phương thức cầu nguyện hay những lễ nghi để thay thế những thói quen phàm tục.
Sang thế kỷ XVII, người ta đã thấy nhiều nơi tổ chức những buổi rước hoa vào ngày đầu tháng 5 và trong các Chúa nhật tháng đó, đồng thời với việc đọc kinh cầu Đức Mẹ và những bài ca khác.
Ngoài việc dâng hoa thiên nhiên, các tín hữu cũng được khuyến khích dâng những hoa thiêng liêng là các việc lành nhân đức, cho Mẹ. Nhằm thể hiện những mục tiêu ấy, nhiều tác giả (đặc biệt là các cha dòng Tên) đã soạn ra những sách trình bày đời sống của Đức Maria, với những tư tưởng rút từ Kinh Thánh, các giáo phụ, các nhà tu đức, ngõ hầu các tín hữu có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp tinh thần của Mẹ mà bắt chước.
Những sáng kiến tự phát của các tư nhân từ các gia đình, trường học, tu viện, dần dần được quảng bá rộng, đi vào các họ đạo.
Sang thế kỷ XIX, để ghi nhớ việc mình được trở về Rôma vào tháng 5/1814, sau thời gian bị Napoléon giam lỏng tại Paris, Đức Giáo hoàng Piô VII đã khuyến khích việc cử hành tháng 5 dâng kính Đức Maria. Các vị kế nhiệm cũng khuyến khích tục lệ ấy, đặc biệt vào thời đại gần đây, vào năm 1954, Đức Piô XII đã thiết lập lễ kính Đức Maria Nữ vương trời đất vào ngày kết thúc tháng 5. Lịch phụng vụ canh tân sau Công đồng Vatican II đã dời lễ này sang ngày 22/8, bát nhật lễ Đức Mẹ Hồn Xác Lên Trời, và thay vào đó bằng lễ Đức Mẹ thăm viếng.
Thế còn tháng 10 có liên hệ gì với việc tôn kính Đức Maria?
Tháng 10 quen gọi là tháng Mân Côi, không phải tại vì hoa mân côi nở vào tháng 10 cho bằng tại vì đã có lễ kính Đức Mẹ với tước hiệu Nữ Vương rất thánh Mân Côi. Tuy việc lần hạt Mân Côi đã có từ thời Trung cổ, nhưng lễ phụng vụ kính Đức Mẹ Mân Côi mới được Đức Piô V thành lập vào năm 1573, để tạ ơn Chúa sau cuộc chiến thắng của đạo quân Công giáo ở Lêpantô vào ngày 7/10/1571.
Lúc đầu lễ đó được cử hành vào Chúa nhật đầu tháng 10 nhưng từ năm 1913, nó được ấn định vào ngày 7/10 như hiện nay, họa theo tục lệ đã có vào tháng 5, một số tu sĩ cũng muốn dâng tháng 10, tháng của mùa gặt ở châu Âu cho Đức Maria.
Vào năm 1581, một tu sĩ dòng Phansinh người Đức tên là Friđôlinô Nurnberg đã viết cuốn sách mang tựa đề “Mùa thu thiêng liêng”, với đường hướng giống như “tháng 5 thiêng liêng”.
Phần dòng Đaminh, thì quảng bá việc chuẩn bị lễ Mân Côi với 15 ngày thứ bảy trước đó, và kéo dài ra suốt tháng. Dĩ nhiên thay vì dâng hoa như hồi tháng 5, việc đạo đức chính của tháng 10 để tôn kính Đức Mẹ là lần chuỗi Mân Côi. Tại các nhà thờ của dòng Đaminh, các cha cũng tận dụng dịp này để tổ chức những buổi giảng thuyết không những về Đức Maria mà còn về toàn bộ đức tin Kitô giáo, tóm lại trong 15 mầu nhiệm kính nhớ việc Nhập Thể và Cứu Chuộc của Đức Kitô. Tục lệ này được đẩy mạnh hơn nữa trong những thế kỷ XIX và XX, của các giáo hoàng kể từ Đức Leô XIII, và với hai lần Đức Mẹ hiện ra tại Lourdes và Fatima.