Năm Mão nói chuyện con mèo

Loài mèo thực chất không như vẻ ngoài tưng tửng của chúng

Qua các bằng chứng về di truyền học, khảo cổ học, địa chất học. Các nhà khoa học đã kết luận rằng loài mèo được thuần hóa vào khoảng từ 8000 đến 10.000 năm trước. Tuy nhiên mèo chỉ mới phát triển mạnh trong khoảng từ đầu thế kỷ XVIII đến đầu thế kỷ XIX. Loài mèo khởi từ việc bắt loài gặm nhấm hỗ trợ công việc của người nông dân, dần trở thành một người bạn trong gia đình, chia sẻ cuộc sống với con người. Theo Hồi ký của Nguyễn Vỹ kể lại, nhà văn Lê Văn Trương vào cuối đời sống cô đơn nên nuôi nhiều mèo làm bạn. Ông chết không ai biết, chỉ có 16 con mèo ngồi rầu rĩ xung quanh.
Tại Việt Nam, mèo còn được mang một cái tên đẹp là Tiểu hổ. Và cũng phải đi cho hết những câu chuyện về mèo. Về già, mèo còn được mang thêm một tên mới nữa, không biết là tên đẹp hay ngược lại. Đó là thành ngữ “Mèo già hóa cáo”!
Theo định nghĩa của Từ điển số “Mèo già hóa cáo có nghĩa là: Kẻ tinh ranh càng già càng thêm tinh khôn, ranh mãnh. Người tinh ranh, càng lớn tuổi càng nhiều kinh nghiệm gian xảo hơn”. Nhưng còn có một lối giải thích theo nghĩa tích cực hơn. Qua đó, đây là một kinh nghiệm trong đời sống: Khi sự vật phát triển tới một mức độ nào đó, đã có một sự chuyển đổi “từ lượng thành chất”, giống như hiện tượng “quá mù ra mưa” vậy.
Với nghĩa tích cực trên, sách Khôn ngoan đã diễn tả: “Vì tuổi thọ đáng kính”. Tuy nhiên, có nhiều cách để hiểu tuổi già. Vẫn sách Khôn ngoan diễn giải: “không phải bởi sống lâu, cũng không do số tuổi. Đối với con người, sự khôn ngoan còn quý hơn tóc bạc, sống không tì ố đã là sống thọ” (Kn 4,8-9). Khái niệm này thúc đẩy chúng ta một sự phấn đấu “già dặn” trong nếp suy nghĩ, trong tư cách sống mỗi ngày. Già dặn khi đó hàm nghĩa chứng tỏ đã trưởng thành, vững vàng về mọi mặt, do đã từng trải, được rèn luyện nhiều.
Không phải ngẫu nhiên mà trong bình luận thể thao người ta gọi đội tuyển Croatia là đội “già dơ” trong World Cup Quatar 2022. Từ “già dơ” không biết Việt hóa từ ngôn ngữ nước nào, nhưng nếu từ nước Pháp thì yeux có nghĩa là mắt, và như vậy “già dơ” là người có mắt tinh tường, sắc bén. Hợp với nghĩa tích cực biến đổi từ lượng thành chất trong thành ngữ: “Mèo già hóa cáo”.
 

Từ rất lâu, loài mèo đã gắn bó với đời sông con người

Ở một cấp độ cao hơn. Trong kho tàng tục ngữ Việt Nam giàu tính triết lý rút ra từ cuộc sống, ta học được câu: “Sống lâu lên lão làng”. Xét về mặt ngữ nghĩa mang tính thụ động thì câu trên có nghĩa là: Chỉ nhờ làm việc lâu năm mà được cất nhắc lên địa vị cao chứ không có năng lực tài cán gì. Nhưng trong ánh nhìn tích cực, tham khảo thêm thành ngữ “Kính lão đắc thọ” cho ta thấy riêng việc “Kính lão” đã là một kỹ năng giao tiếp như sách Khôn ngoan đã khẳng định “Vì tuổi thọ đáng kính”(Kn 4,8a). Hơn nữa “Kính lão đắc thọ” là câu tục ngữ khuyên chúng ta phải biết kính trọng người già. Cụ thể, “kính lão” là kính trọng người già; còn “đắc thọ” là nhận lại được tuổi cao, sống lâu. Cũng hàm ý khuyên chúng ta tiếp thu những bài học, kinh nghiệm quý giá từ thế hệ trước. 
Trước thềm năm mới, người trẻ chắc chắn có quá nhiều ước mơ, những ước mơ có cánh để bay vào đời. Nhưng dưới lăng kính tôn giáo, cụ già Simêon phải đến độ “chín” mới đưa ra được một lời xin khôn ngoan: “Muôn lạy Chúa, giờ đây theo lời Ngài đã hứa, xin để tôi tớ này được an bình ra đi. Vì chính mắt con được thấy ơn cứu độ Chúa đã dành sẵn cho muôn dân: Đó là ánh sáng soi đường cho dân ngoại, là vinh quang của Ixraen Dân Ngài” (Lc 2,29-32). Cụ già Simêon nhìn thấy ơn cứu độ và xin được ra đi bình an. Đó là mục đích, là cứu cánh của cả đời người. Tuy nhiên, không phải chỉ ở độ tuổi của cụ mới đạt tới. Ta gặp lại lời sách khôn ngoan: “Đối với con người, sự khôn ngoan còn quý hơn tóc bạc, sống không tì ố đã là sống thọ”. 
Như vậy, trong năm mới này, chúng ta chúc nhau cùng suy nghĩ già dặn hơn trong nếp sống. Tránh lối sống gấp, lối sống thực dụng, lối sống trôi nổi thị trường vì lợi nhuận kinh tế mà bất chấp mọi cảnh báo. Cũng cần tránh xa nền văn hóa loại bỏ. Trong thông điệp “Laudato Si” Đức Thánh Cha Phanxicô đề cập đến một “Nền văn hóa loại bỏ đang ảnh hưởng đến những người bị loại trừ theo cách nó nhanh chóng giảm thiểu mọi thứ thành rác rưởi.” (22).
Quan sát thực tế chuyển động của mèo, ta thấy mèo kiên nhẫn chờ đợi, thu mình khi cần thiết và nhảy cao, lao xa vồ mồi trúng đích. Những hình ảnh đẹp rất đáng để ta suy nghĩ!
Trong độ “Già dơ” bởi nhãn quan tinh tường và sắc bén, người Kitô hữu hãy hoạch định cho mình một quan điểm sống. Thiết tưởng ta nên noi theo chặng đường của thánh Phaolô: “Tôi đã đấu trong cuộc thi đấu cao đẹp, đã chạy hết chặng đường, đã giữ vững niềm tin. Giờ đây tôi chỉ còn đợi vòng hoa dành cho người công chính; Chúa là vị Thẩm phán chí công sẽ trao phần thưởng đó cho tôi trong Ngày ấy, và không phải chỉ cho tôi, nhưng còn cho tất cả những ai hết tình mong đợi Người xuất hiện” (2Tm 4,7-8).
Năm mới, chặng đường mới. Xuân hy vọng là của mỗi người chúng ta!