Mùa xuân về phu trẻ

Cao chừng gần 2.000 mét so với mực nước biển, bản Hà Nhì trẻ này quanh năm mát mẻ. Từ đầu tháng mười hai dương lịch, đất trời nơi đây trắng tựa trời Âu. Mở đầu là những đêm sương muối rắc trắng khắp nơi. Tiếp đó là những đợt băng tuyết kéo về, lá cây ngọn cỏ như chìm giữa pha lê trong suốt. Dăm ba ngày trước hoặc sau lễ mừng Chúa Giáng sinh, hầu như năm nào khắp rừng khắp bản tuyết phủ trắng muốt. Nàng tiên tuyết chỉ ở với Nhù Cồ San một hai ngày nhưng có năm kéo dài tới nửa tháng. Mở cánh cửa sang tiết phân xuân là một vài đêm mưa đông kết ném những hạt trắng tròn như ngọc trai.

Giữa rừng già gần bản, nhô lên ngọn núi đá tựa chiếc sừng trâu non mới nhú, tiếng quan hoả gọi là Nhù Cồ San nên người ta lấy tên ngọn núi này đặt tên cho bản. Theo quy mô hành chính, cách đây 6 năm, thôn Nhù Cồ San sáp nhập với thôn gần đó để thành thôn Mò Phú Chải. Từ thôn trẻ trở thành xóm trẻ nhưng Nhù Cồ San vẫn giữ nguyên sinh hoạt văn hoá, tín ngưỡng dân tộc của một phu Hà Nhì.

Là phu mới nhưng những ngôi nhà mới dựng vẫn giữ nguyên hồn cốt truyền thống của ngôi nhà người Hà Nhì. Những ngôi nhà trình tường dầy tới ba gang tay, bốn mái liền sít vào nhau để chống chọi với những trận cuồng phong diễn ra thường xuyên. Thay cho mái cỏ vài năm đã bị mục nát là mái xi măng mái tôn, những ngày nắng đẹp từ xa nhìn vào bản tưởng chừng như được ngắm vườn hoa xuân. Nhà vẫn là một cửa ra vào, bên trong cửa chừng hai mét là tấm bình phong bằng đất để chắn gió lạnh. Ngày xưa tấm bình phong đất này còn là tấm khiên vững chắc chống trả bọn phỉ vào phu cướp bóc. Những năm gần đây kinh tế phát triển, những ngôi nhà xây một hoặc hai tầng mọc lên xen giữa những ngôi nhà trình tường, tạo thành một phu Hà Nhì của thời đại mới. Sự sắp xếp trong nhiều nhà xây vẫn giữ nguyên phong cách của nhà Hà Nhì truyền thống. Sàn ở gian chính xây thành bậc, thay cho sàn gỗ, vẫn bên trái đặt giường gia chủ, nửa bên phải đặt bếp, góc liền đó là bàn thờ tổ tiên, theo tiếng Hà Nhì là À bú khư. Sự tiếp nhận tiến bộ của thời đại giúp cho trang phục của người Hà Nhì phu Nhù Cồ San thêm phong phú vì bây giờ ai cũng có đủ loại khăn, mũ, quần áo rét. Thêu thùa đơn giản không dùng nhiều màu sặc sỡ, nhưng trên nền vải đen, xen những viền trắng viền xanh và gắn điểm những đồng bạc trên áo, nên phụ nữ vẫn giữ nét đẹp truyền thống của dân tộc Hà Nhì. Ổ rơm, chăn sui của những ngày xưa kia, chỉ còn là ký ức buồn trong lời kể của người già. Chỉ tay vào giường môđec rải đệm mút dầy, xếp ba bốn tấm chăn len màu sặc sỡ, anh Ly Giờ Suy khoe: “Nhà nào cũng có nơi nghỉ như nhà cháu, nếu cần sẽ đón khách du lịch!”

Dòng điện về đã thay sức người làm việc nhiều công việc. Chỉ cần bật cầu dao điện chiếc máy xay xát sau mươi phút là năm sáu chục cân thóc thành gạo trắng bong. Những ngày lễ tết, nhờ cánh tay điện quay chiếc máy nghiền vù vù, chưa nghe xong bài hát Xuân về trên rẻo cao là gùi xôi nếp cẩm đã thành bốn năm chục bánh dày dẻo quẹo. Mấy chiếc cối giã gạo nước, vẫn ngày đêm cất lên điệp khúc két ụp xoà… Tuy nhiên nó không phải giã gạo, mà trở thành “nền” cho khách du lịch quay phim chụp ảnh. Bếp ga, nồi cơm điện, bình tắm nóng lạnh dùng điện đã trở nên thông dụng trong mỗi gia đình. Những đồ dùng của xã hội văn minh ấy chính là tấm rào vô hình giữ cho tán rừng ngày một rộng thêm.

Đường thôn ngõ nhỏ được đổ bê tông cho ô tô, xe máy đi lại. Lúc nào cũng có xe mang biển số các nơi đưa khách du lịch đến Nhù Cồ San. Tiếng còi xe đi du lịch thúc giục nông lâm sản trong nhà ra mời đón khách. Xuyên khung, thảo quả toả hương thơm ngát cùng hoàng sin cô ngọt ngào quyến rũ khách viễn phương. Những năm trước, bí ngô, su su và củ cải… chẳng mấy ai trồng để bán vì nhà nào có đầy vườn. Bây giờ khách vào tận vườn đòi mua bằng được vì rau củ ngon, sạch không có hoá chất. Nhiều gia đình đang chuyển hướng canh tác nông nghiệp sang trồng sơn tra, lê tai nung, đào phai, phong lan và nấm hương. Dăm bảy nhà cải tạo bên trong thành homestay sẵn sàng đón khách du lịch dù dịch COVID-19 cứ rập rình để cấm cửa. Muốn đóng góp công sức cho quê hương, mấy thanh niên bản Nhù Cồ San trẻ đặt tấm bằng đại học trong khung kính, trang trọng treo lên tường rồi vừa học thêm vừa làm nghề hướng dẫn viên du lịch và đón khách nghỉ.

Cuối chiều, từng tốp từng tốp học sinh nhảy chân sáo trên đường về nhà. Khi gặp khách, các em nép sang bên đường, nói lễ phép bằng tiếng Kinh rất sõi: “Chúng cháu chào các bác các cô ạ!” Thấp thoáng trong sương mờ, những cây đào khoe nụ hồng chúm chím đón mùa xuân mới về với phu trẻ Nhù Cồ San.