Chuẩn bị thành lập tổ chức của phong trào yêu nước trong đồng bào Công giáo

Nhân dân Sài Gòn đón chào quân Giải phóng tiến vào thành phố ngày 30/4/1975.

Đại hội toàn quốc các Giám mục Việt Nam năm 1980 đã ra Thư chung xác định “Hội Thánh trong lòng dân tộc”; “Gắn bó với dân tộc và đất nước”; “Cùng đồng bào cả nước xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Đối với phong trào Công giáo yêu nước, đây là dịp để phong trào phát triển, mở rộng ra cả nước.
Trước năm 1975, khi phong trào Công giáo yêu nước ở miền Nam tham gia đấu tranh chống Mỹ và tay sai, những người Công giáo miến Bắc đã luôn sát cánh cùng đồng bào mình. Đặc biệt, khi vùng giải phóng được mở rộng, đã có những liên hệ của phong trào Công giáo yêu nước hai miền. Một số đoàn đại biểu linh mục, tu sĩ miền Nam đã ra thăm miền Bắc, tìm hiểu phong trào miền Bắc và có cảm tình với UBLLCG toàn quốc.
Theo các tài liệu của UBLLCG toàn quốc, năm 1976, tức là chỉ một năm sau ngày đất nước thống nhất, Ủy ban liên lạc Những người Công giáo yêu Tổ quốc, yêu hòa bình tỉnh Hậu Giang được thành lập. Phong trào Công giáo yêu nước trong đồng bào Công giáo miền Nam đã thấy sự cần thiết thành lập tổ chức yêu nước của mình. Năm 1980, Ủy ban vận động Công giáo thành phố Hồ Chí Minh được thành lập. UBLLCG toàn quốc đã có mối liên hệ mật thiết với các tổ chức Công giáo của các địa phương, gặp gỡ trao đổi công tác, kinh nghiệm hoạt động phong trào, các đoàn đại biểu Công giáo tham quan, tìm hiểu tình hình đất nước ở cả hai miền Nam, Bắc. Đây là thuận lợi lớn để ra đời một tổ chức Công giáo yêu nước rộng rãi gồm đại diện giới Công giáo của tất cả các địa phương trong cả nước khi nước nhà đã thống nhất.
Ý tưởng tổ chức Đại hội Công giáo toàn quốc giai đoạn mới đã được nhiều đại biểu nêu ra trong các diễn đàn của phong trào Công giáo yêu nước. Đây cũng là một đòi hỏi của phong trào yêu nước trong đồng bào Công giáo trước tình hình mới của đất nước cũng như phong trào Công giáo đang phát triển mạnh và rộng khắp tại các địa phương, mong muốn có một tổ chức đủ sức tập hợp, động viên, phát huy truyền thống yêu nước của giới Công giáo đóng góp thiết thực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Được sự khích lệ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, vào cuối năm 1981, UBLLCG toàn quốc tổ chức Hội nghị mở rộng để đánh giá hoạt động và đề ra chương trình công tác sắp tới. Tại Hội nghị này, các đại biểu nhất trí sẽ tổ chức Hội nghị Công giáo mừng công trong cả nước, đồng thời tích cực chuẩn bị về nội dung và tổ chức để tiến tới tổ chức Đại hội toàn quốc người Công giáo xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ hòa bình vào mùa thu năm 1982. Đây là đề nghị của Ban Thường trực UBLLCG toàn quốc và được các đại biểu dự Hội nghị mở rộng thông qua như một nghị quyết của hội nghị. Công tác chuẩn bị Đại hội Công giáo toàn quốc lần thứ nhất được tích cực triển khai ngay sau Hội nghị mở rộng UBLLCG toàn quốc. UBLLCG toàn quốc đã chủ động trực tiếp về các địa phương, trao đổi, tiếp xúc với các tổ chức Công giáo yêu nước ở các địa phương, các đấng bậc trong Giáo hội, các linh mục, tu sĩ, trí thức Công giáo đi đến nhất trí tổ chức Đại hội những người Công giáo xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ hòa bình. Tuy vậy, do điều kiện, hoàn cảnh chung lúc đó chưa thuận lợi, chương trình dự định tổ chức Đại hội Công giáo toàn quốc vào mùa thu năm 1982 chưa thực hiện được.